________________
૧૩૨
આમ જોઈ શકાય છે કે ગામડામાં એક તા . જનસ ંખ્યા વધારે છે ( ૨ ) તે જીવન—ઉપયાગી ચીજોનુ ઉત્પાદક ગૌરવ છે (૪) અને સંસ્કૃતિનાં તત્ત્વ છે. તેનુ વિશ્વ સાથે અનુસધાન થાય તે
છે, ( ૩ ) ત્યાં શ્રમનું આ બધાં કારણેાસર જો વિશ્વ શાંતિ માટે મહત્વનું કામ થાય.
આજે કયાંયે શાંતિ નથી દેખાતી. ખૉંડ રસેલ જેવા શાંતિવાદીઓના મગજમાં મથન ચાલી રહ્યું છે કે શું કરવું ? યુનાના મહામત્રીનુ વિમાની અકસ્માતમાં પૂજ્યેાજીત યેાજના મુજબ મૃત્યુ થયું. કોંગ્રેસને ચૂંટણીઓમાં ખૂબ મહેનત કરવાની છે. (ચૂંટણીએ પહેલાંની આ વાત છે.) યૂરેાપ, અમેરિકા, ક્રાંસ અને રશિયા વચ્ચેનાં સંધર્ષોં દૂર થયાં નથી. આ બધાની વચ્ચે શાંતિને રસ્તા અનુબંધ વિચારધારાના છે.
તેમાં વ્યક્તિને મહત્વ તેના વ્યક્તિત્વ પૂરતુ જ છે. પણ ખાસ મહત્વ તે સમાજને અપાયુ છે. સમાજ ધડાય છે સંસ્થાને લીધે. એ સંસ્થા એવી હાવી જોઈ એ કે જેમાં સંસ્કૃતિના અંશા હાય. એટલે જ અનુભધમાં લેાકસંગઠન, રાજ્યસંગઠન, લેાકસેવક સંગઠન અને ક્રાંતિપ્રિય સાધુ-સાધ્વીઓની સંસ્થા એ ચારેના સાથે વિચાર કરવામાં આવે છે.
ભારતની સંસ્કૃતિમાં, અહિંસક સંસ્કૃતિમાં જેમના મોટા કાળા છે, તે છે રામ, કૃષ્ણ, બુદ્ધ અને મહાવીર. છેલ્લાં બે યુદ્ધ અને મહાવીરને ઐતિહાસિક રીતે જાણી શકાય છે. પહેલાં એને રામ અને કૃષ્ણને રામાયણ અને મહાભારતથી જાણી શકાય છે. ભગવાન મહાવીરે સંધની રચના કરી જેથી વ્યવસ્થિત રીતે એ યેાજના કામ કરે છે—લાકાક માટે એ યેાજના આજે પણ એટલી જ મહત્વની છે. યુદ્ધને ધ પરદેશમાં એની જીવન તરફની મધ્યમ માર્ગીય નીતિના કારણે વ્યાપક બન્યા.
આ ચારેયને આપણે અનુબંધકાર તરીકે–ત્ક્રાંતિકાર તરીકે ઘટાવી શકીએ. એ ચારેયના લાકસંપર્ક કઈ રીતે રહ્યો તેને વિચાર કરીએ. ગામડાં-કે ગ્રામ પ્રજા સાથે તેમના અનુબંધ નીચે પ્રમાણે હતેા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
