________________
૧૧૩
આવ્યું, તેમાં જેર અને જસે બન્ને ખૂબજ હતાં. આ નેતાગીરીવા કારણે “ગમે તે ભોગે સ્વરાજ્ય મેળવવું, ભલે પાસનું બલિદાન આપવું પડે!” આવી ફના થઈ જવાની ભાવના શહીદી ભાવના પણ આવી. જયાં સુધી કોઈ કાર્યની સિદ્ધિ માટે ફના થઈ જવાની ભાવના ન આવે ત્યાં સુધી એ ફળીભૂત ન થઈ શકે. બગભંગ કે બીજે મરણિયા પ્રયાસમાં જોવા જઈએ તે તેમને મહત્વને ફાળે હતો. લાલ-પાલ અને બાલ ગણેની જેડીએ કેગ્રેસ ને વધુ જુસ્સાથી કામ કરતી કરી મૂકી. લાલ એટલે લાલા લજપતરાય, પાલ એટલે સુરેન્દ્રનાથ પાલ અને બાલ એટલે બાલગંગાધર તિલક, પંજાબ, બંગાણે અને મહારાષ્ટ્રની પ્રજાના જસ્સાના પ્રતિનિધિ રૂપે આ ત્રિવેણી સંગમ થતાં જ તે વખતે કહી શકાયું: “શાંતિમય બંધારણથી સ્વરાજ્ય મળે તે તે સર્વોત્તમ છે પણ જે સીધી રીતે ન મળે તો આવી રીતે પણ લેવું તે ખરૂં જ !” વિનીત નેતાગીરી :
તે વખતે કોંગ્રેસમાં વિનીત-મવાળ લેકો પણ ઘણા હતા. આ બુદ્ધિવાદી વર્ગ કોઈપણ પ્રકારના રચનાત્મક કે જુસ્સાત્મક કાર્યોમાં ઓછું માનતો હતો. તેમનું માનવું હતું કે પ્રસ્તાવ કરવા મતલબ કે વાણીથી જેટલું મેળવાય તેટલું મેળવવું. બીજે વર્ગ સક્રિય અને ઉગ્ર (હિંસક) કાર્યવાહીમાં પણ માનતો હતો. ગાંધીજીની નેતાગીરી :
આના કારણે એક વસ્તુ લોકમાનસમાં ચેકસ થઈ કે સ્વતંત્રતા જરૂરી છે. બ્રિટીશરોને લોકો સમજી ગયા કે આ લોકો તે બધું ધન પરદેશ લઈ જાય છે. તેઓ લોકોનું શોષણ કરે છે. કોંગ્રેસના અહી સુધીના ઇતિહાસમાં ગાંધીજીને ક્યાંયે ઉલ્લેખ નથી. તેમણે આફ્રિકામાં રંગભેદની નીતિ સામે લડત ચલાવી અને ત્યારથી તેમને દુઃખી હરિદ્રનારાયણના ઉદ્ધારની કલ્પના સાકાર કરવાનું મન થયું. ગાંધીજી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
