________________
૧૦૪
સત્તા અને ધનનાં પ્રલોભને તેમાં પ્રવેશ્યાં છે. એટલે એ અંગે એ વિચાર કરવામાં આવ્યો છે કે સુસંસ્થા તરીકે તેને જે ભાગ છે અને ક્ષેત્ર રૂપે રાજકારણનું ક્ષેત્ર ને રાખવું અને બાકીનાં બધાં ક્ષેત્રે-સામાજિક, આર્થિક, સાંસ્કૃતિક અને શૈક્ષણિક ક્ષેત્ર-સ્વતંત્ર રાખવા. સારા નશીબે કોંગ્રેસ પણ એ જે હલકી કરવામાં માને છે અને રાષ્ટ્રઘડતરના પ્રશ્ન સાથે આ દરેક પ્રશ્ન સ્વતંત્ર રહે એમ સ્વીકારે છે. તેણે શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં કામ કરતા દરેક વિશ્વવિદ્યાલયનું સાર્વભૌમત્વ સ્વીકાર્યું છે. આર્થિક અને ઉધોગના ક્ષેત્રમાં સ્વતંત્ર ઉદ્યોગને પણ સ્વીકાર્યો છે. પણ, સ્વતંત્રતાની પહેલાંના સમયમાં કોંગ્રેસને દેશને સર્વોદય કરવાનું ભગીરથ કામ કરવાનું આવી પડ્યું હતું, અને દરેક ક્ષેત્રમાં તેનું માર્ગદર્શન માંગવામાં આવતું. આનું બીજું એક કારણ એ પણ હતું કે અંગ્રેજી શાસન સમયે તેણે આ બધાં ક્ષેત્રને કચડી નાખવા માટે પિતાને કાજે રાખેલા. સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી આ રીતે કોંગ્રેસને બધા ક્ષેત્રે મળ્યા અને અગાઉ તે એ બધાં ક્ષેત્રમાં કામ કરતી હોઈ તેને કામ ચાલુ રાખવું પડ્યું. દેશની આઝાદી બાદ ભાગલાના પ્રશ્નોથી લઈને રાષ્ટ્રઘડતર અને વિકાસનાં કાર્યો વચ્ચે, જ્યાં સુધી એગ્ય સંસ્થાઓ તૈયાર ન થાય ત્યાં સુધી તે કાર્યો બીજાને સે પવા એ પણ અટપટો પ્રશ્ન હતા. હવે ધીમે ધીમે બધા ક્ષેત્રનું વિકેન્દ્રીકરણ કરવું એ નીતિ ઉપર કોંગ્રેસ આગળ વધી રહી છે, એટલે હવે તેને અનુબંધ વિચારધારાના અંગ રૂપે
સ્વીકારવી જ રહી. વિશ્વસંઘ તરીકે “યુનેને દરવણું
આ ઉપરાંત રાજકીય સંસ્થા તરીકે વિશ્વસંધમાં “ધૂને મને કોઈપણ મહત્વનું નિર્દેશન કરી શકે તે તે ભારત છે અને ભારતની વિદેશનીતિ કોંગ્રેસની ઘડેલી છે એ રીતે પણ કોંગ્રેસનું મહત્વ છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘ--એ વિશ્વનું પિતાનું આગવું પ્રતિનિધિ બળ છે. આજે તે ઠેલણ ગાડી રૂપે રશિયા, અમેરિકા, બ્રિટન અને ફ્રાંસના વીટ પાવર રૂપી પૈડા ઉપર ચાલે છે. તે છતાં આજે તે ચાર રાષ્ટ્રને અને જગતને ખ્યાલ આવે કે કેટલીક સારી વાતોને તેઓ રેકી રહ્યાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com