Page Text
________________
૨૦૨
શુભસંગ્રહ-ભાગ ત્રીજો ૧–વ્યાકરણ-ઇસકે પાઠવ્ય વિષય મેં ૫ મુખ્ય ગ્રંથ છે. પ્રથમ સિદ્ધ, દૂસરા ધાતુ. ઇસ ગ્રંથ મેં એક હજાર કલોક થે, તીસરા સૂત્ર, ચૌથા ખિલ. ખિલ મંત્ર અષ્ટધાતુ, મંડ ઔર ઉણાદિ ઇન તીન વિભાગે મેં વિભકત હોતા થા. ઇસમેં કુલ તીન હજાર લોક થે. પાંચવા ગ્રંથ વૃત્તીસૂત્ર થાઃ જે કિ પાણિનિ અષ્ટાધ્યાયી કે ભાષ્ય કા નામ થા.
૨-ગઇ ઔર પધ-ઇસ પરીક્ષા મેં વિદ્યાથીએ કે દિયે ધારાવાહિક રૂપ સે સંસ્કૃત મેં ગદ્ય લિખના આના આવશ્યક થા. સાથ હી પદ્યરચના કી યેગ્યતા ભી આવશ્યક થી.
૩-હેતુવિદ્યા-ઇસમેં “ન્યાયદ્વાર તર્કશાસ્ત્ર” નામક ગ્રંથ : અનુશીલન કર ઉસમેં ઉત્તીર્ણ હોના આવશ્યક થા.
૪-અભિધમ કેષ-યહ પરીક્ષા દ્વારપંડિત' નામક વિશ્વવિદ્યાલય કે અધિકારી દ્વારા લી જાતી થી. ઘનસાંગ ને લિખા હૈ કિ યહ અધિકારી પરીક્ષા બહુત કઠોર હતી થી. ઈસમેં અનુત્તીર્ણ વિદ્યાર્થિ કી સંખ્યા ૪૦ પ્રતિશતક સે કમ નહીં હોતી થી. ઈસસે પ્રતીત હતા હૈ કિ નાલંદ વિદ્યાલય કે સંચાલક કે અપને વિશ્વવિદ્યાલય કા સ્ટેન્ડ ઉંચા રખને કા હમેશ ધ્યાન રહતા. થા. વિશ્વવિદ્યાલય મેં કૌનસે વિષય મુખ્યતયા પઢાયે જાતે થે ઈસકા વૃત્તાંત થિયાં કે લેખ સે મિલતા હૈ. બૌદ્ધધર્મ કા ઉચે સે ઉંચા અધ્યયન ઇસ વિશ્વવિદ્યાલય કા મુખ્ય કાર્યો થા. ઇસી લિયે બૌદ્ધધર્મ કે સભી પ્રસિદ્ધ શાસ્ત્ર યહાં પર પઢાયે જાતે થે. પર કેવલ બૌદ્ધધર્મ કે શાસ્ત્ર હી નહીં અપિતુ અન્ય વિદ્યાઓ કે પઢાને કા ભી યહાં સમુચિત પ્રબંધ થા. ( શિક્ષાપ્રબંધ–ઇત્સિંગ કે અનુસાર ઈસ વિશ્વવિદ્યાલય મેં ઇસ પ્રકાર કે શિક્ષક થે જે સબ સૂત્ર ઔર શાસ્ત્રોં કા અધ્યાપન કરતે થે. ૫૦૦ એસે વિદ્વાન જે ૩૦ “વિદ્યાસંગ્રહો કે પઢા સકતે થે, ઔર ૧૦ એસે વિદ્વાન છે જે ૫૦ “વિદ્યાસંગ્રહો” કી વ્યાખ્યા કર સકતે થે. ' ઈન્ડી ૧૦ વિદ્વાને મેં એક કુલપતિ આચાર્ય હેતા થા. વિશ્વવિદ્યાલય મેં ઐસી ૧૦૦ વેદિયાં થી, જહાંસે શિક્ષકલોગ વ્યાખ્યાન દિયા કરતે થે. ઘુનસાંગ કે સમય શીલભદ્ર નામ કા આચાર્ય નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કા પ્રધાન થા. યહ શીલભદ્ર બંગાલ કા રાજકુમાર થા; પરંતુ ઇસને રાજ્ય કી આકાંક્ષા છોડ કર શિક્ષા મેં હી અપના સંપૂર્ણ જીવન લગા દિયા થા. - શૂનસાંગ કે અનુસાર ૧૦,૦૦૦ વિદ્યાર્થી ઇસ વિશ્વવિદ્યાલય મેં શિક્ષા પ્રાપ્ત કરતે થે. નાલંદા મેં શિક્ષક ઔર વિદ્યાર્થિવ કા પારસ્પરિક સંબંધ બડા ઘનિષ્ટ હોતા થા. વિદ્યાર્થી લોગ અપને ગુઓ કી સેવા કરતે થે ઔર ગુરુ કેવલ વિદ્યાદાન હી નહીં કરતે થે, પ્રત્યુત વિદ્યાર્થિવે કે ચારિત્ર્ય કો ઉન્નત કરના અપના કર્તવ્ય સમઝતે થે. નાલંદા કે સ્નાતક કી ઉપાધિ કે રાજ્યદ્વારા સ્વીકાર કિયા ગયા થા. ઉહે રાજ્ય કી ઓર સે કાર્ય મિલતા થા.
પુસ્તકાલય-ઇસ મહાન વિશ્વવિદ્યાલય કા પુસ્તકાલય ભી એક વિરાટ પુસ્તકાલય . થા, જે સંસાર કે પ્રાચીન પુસ્તકાલયે મેં એક અનુપમ થા. યહ પુસ્તકાલય ભી નાલંદા કે “ ધર્માગંજ ' નામક વિભાગ મેં સ્થિત થા. યહ ભવન તીન વિભાગે મેં વિભક્ત થા, ઇનકે નામ ક્રમશ: “રત્નસાગર, ” “ રત્નોદધિ” ઔર “રત્નરંજ ” થે. યે તીન ભવન બડે વિશાલ થે. ઈનકી વિશાલતા કા ઇસીસે અનુમાન કિયા જા સકતા હૈ કિ રત્નોદધિ નવમછલા થા. ઇસમેં વિશેષતયા ધાર્મિક સાહિત્ય પ્રચુર માત્રા મેં થા. મુસલમાન આક્રેતાઓ ને ઈસ પુસ્તકાલય કે ભી અછૂતા નહીં છોડા ઔર આગ કી જ્વાલાઓ કે યહ અર્પિત હે ગયા.
વૈભવ-ઇસ વિશ્વવિદ્યાલય કા વૈભવ અપાર થા. ઘનસાંગ ને ઇસકે વૈભવ કે વિષય મેં લિખા હૈ કિ ઇસ વિશ્વવિદ્યાલય કે વિશાલ ભવને કે ઉંચે બુર્જ ઔર સુંદર રમણીક મીનારે પર્વત કી ચેટિયોં કી તરહ શોભાયમાન હૈ. ઇસકી વેદશાલાયે પ્રાત:કાલીન બાપ મેં વિલીન રહેતી હૈ, ઇસકે ઉચે ભવન બાદલ કે છૂતે હે. ખિડકિયે સે મેઘ ઔર વાયુદ્વારા નિરંતર ચિત્રિત કિયે જાતે હુયે આકાશ કે દેખા જા સકતા હૈ તથા રોશનદાન સે સૂર્ય ઔર ચંદ્રમા કે સંમેલન કા અપૂર્વ દશ્ય દિખલાઈ દેતા હૈ. નિર્મલ પારદશ જલાશય પર નીલ ઈદીવર, લાલ કનક પુષ્પ અનુપમ શોભા ઉત્પન્ન કરતે હૈ. આમ્રકુ કી સઘન છાયા દ્વારા દૃશ્ય ઔર ભી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034612 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1928 |
| Total Pages | 432 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |