Page Text
________________
૧૦૦
જીભસગ્રહ–ભાગ ત્રીજો
શિક્ષણ કે સાથ સાથ ભારત કા પ્રાચીન આચાર્યં યહ ભી દેખા કરતા થા કિ યહ અશિક્ષા વિદ્યાર્થી' મેં સ્વતઃ પરિસ્ફૂરણુ હાનેવાલી તથા ઉહાપાઠ કર સકનેવાલી બુદ્ધિ કા ભી અંકુરિત કર રહી હૈ યા નહીં. અગ્રેજી રંગ મે રંગી હુષ્ટ ભારત કી વમાન શિક્ષા વિદ્યાર્થી યેાં મે ઇસ બુદ્ધિશક્તિ કા જાગૃત નહીં હૈ।ને દેતી. ભારત કી વર્તમાન શિક્ષા કા ખી. એ. યૂરોપ કે મુકાબિલે મેં કુછ ભી નહીં હૈ. ઇસકા કારણ યહી હૈ કિ ભારત કી વર્તમાન શિક્ષાપ્રણાલી કા ઢંગ અસા ભદ્દા ઔર અસ્વાભાવિક હૈ કિ જિસસે બુદ્ધિશક્તિ સહજ સ્વભાવ સે પરિસ્ડટિત હૈ। હી નહીં સકતી. ભારત કી પ્રાચીન શિક્ષાપ્રણાલી મેં યહ બાત ન થી. ઇસ પ્રણાલી મેં બુદ્ધિ કે વિકાસ પર પર્યાપ્ત ધ્યાન દિયા જાતા થા.
ઇસ પ્રકાર આચાય શબ્દ કે આધાર પર મૈંને યહ દર્શાને કી કાશીશ કી હૈ કિ પ્રાચીન ભારતવર્ષ મેં શિક્ષા કે તીન વિભાગ હુઆ કરતે થે, ‘આચારશિક્ષા', ‘અર્થાંશિક્ષા’ ઔર ‘બુદ્ધિ કા જાગરણુ’. ઈન તીન વિભાગોં સે હી શિક્ષા કા ઉદ્દેશ્ય પૂર્ણ હા સકતા હૈ. કૈવલ કિસી એક વિભાગપર જોર દેને સે શિક્ષા કા ઉદ્દેશ્ય પૂર્ણ નહીં હૈ। સકતા.
( “અલંકાર” વ-૪ થાના પ્રથમાંકમાં લેખક-પ્રા॰ વિશ્વનાથજી વિદ્યાલંકાર, ઉપાચા.)
૮૭–નાલદા કા વિશ્વવિદ્યાલય
પ્રથમ પ્રભાત ઉદ્દય તવ ગગને, પ્રથમ સામરવ તાવને;
પ્રથમ પ્રચારિત તવ વન ભવને, જ્ઞાન ધર્મ કત કાવ્યકાહિની.
વિ ખબૂ કી યહ ઉક્તિ નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય સદશ વિશ્વવિદ્યાલયેાં કે પ્રાચીન ભારત મેં અસ્તિત્વ તે હી ચરિતાર્થોં કી હૈ. ભારત કા જ્ઞાન ઔર ધર્મ કે કારણ સંસાર કા ગુરુ બનાને કા શ્રેય નાલંદા સદશ વિશ્વવિદ્યાલયોં કા હી હૈ. ચીન, કારિયા, જાપાન, ઈંડેાચાઇના, તુર્કસ્તાન ઔર તિશ્ચંત યદિ ભારત કા આજ ભી આદર કી દૃષ્ટિ સે દેખતે હૈં ઔર ભારત કા અપની ધભૂમિ માનતે હૈ તથા ભારત કી યાત્રા કર અપને જન્મ કા સાર્થક કરતે હૈં । ઇસકા શ્રેય નાલંદા, ઉદંતઃપુર ઔર વિક્રમશિલા સદશ બૌદ્ધકાલ મેં સ્થાપિત વિશ્વવિદ્યાલયેાં કે પ્રાપ્ત હૈ. ઈન્હી વિદ્યાલયેાં સે હજારાં કી સંખ્યા મેં ભારત બાહર મહાત્મા મુદ્દે કી શિક્ષા ઔર ભારતીય સભ્યતા તથા સંસ્કૃતિ કે લે જાનેવાલે બૌદ્ધ ભિક્ષુઓ કા પ્રવાહ પ્રવાહિત હુઆ, જો નિરંતર મુસલમાનાં કે આક્રમણ સે પૂર્વાંતક જારી રહા ! ઇન પ્રાચીન વિશ્વવિદ્યાલયેાં મેં. નાલંદા કા વિશ્વવિદ્યાલય સર્વપ્રથમ સ્થાપિત હુઆ થા. ઇસ સમય જખ કિ હમ ભારતીય સંસ્કૃતિ કે આધાર પર સ્વતંત્ર શિક્ષણાલયેાં કી સ્થાપના કરને મેં પ્રયત્નશીલ હૈં ઐસે સમય નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કા સંસ્મરણ હમારે અંદર સ્તુતિ ઔર હમારે આદર્શો કે અંદર જિવિતા ઉત્પન્ન કરેગા.
રશાન-નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કે અવશેષ ઇસ સમય ભી નજ઼ભ્રષ્ટ અવસ્થા મેં બિહાર પ્રાંત કે બડગાંવ સે ૩૦૦ ફીટ કી દૂરી પર પાયે જાતે હૈં. ‘ખડગાંવ’ ‘રાજગિર’ સે ૮ મીલ દૂર હૈ. નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કે અવશેષાં કે દતાત્સુકાં ! બિહાર-ખખ્તિયારપુર રેલ્વે સે જાના ચાહિયે ઔર અડગાંવ સ્ટેશન પર ઉતરના ચાહિયે. ઇસસે એક મીલ પર નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કે પ્રાચીન ગૌરવ કી સ્મૃતિ કા ફિર સે તાજા બનાનેવાલે અવશેષ દીખ પડેંગે
ઇતિહાસ – નાલંદા વિશ્વવિદ્યાલય કબ સ્થાપિત હુઆ ઔર કિસને કિયા યહ અભી તક નિશ્ચયપૂર્વક નહીં કહા જા સકતા. દસકા પ્રારંભ એક સાધારણ બૌદ્ધ વિહાર કે રૂપ મેં હુઆ, જિસમેં કિ અનેક સ્થવિર ઔર ભિક્ષુ લેગ નિવાસ કરતે થે. પ્રસિદ્ધ બૌદ્ઘ આચાર્ય સારિપુત્ર ઈસી સ્થાન પર નિવાસ કરતા થો. બૌદ્ધ અનુશ્રુતિ કે અનુસાર ઉસને સી સ્થાન પર અપને ૮૦ હજાર શિષ્યોં ઔર અ`તાં કે સાથ નિર્વાણપદ કા પ્રાપ્ત ક્રિયા થા. બૌદ્ધ વિહાર ઔર સધારામ કે રૂપ મેં નાલંદા કી કીર્તિ ભગવાન મુદ્દે કે કાલ સે હી પ્રારંભ હાતી હૈ. પ્રસિદ્ધ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034612 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1928 |
| Total Pages | 432 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |