Page Text
________________
શુભસંગ્રહ-ભાગ ત્રીજો
રહતી . ઇસકા આશય યહી હૈ કિ તપ ઔર વિદ્યા-પ્રધાન બ્રાહ્મણે કો લક્ષ્મી સે કોઈ પ્રેમ નહીં; ઈસલિયે લક્ષ્મી ભી ઉનસે દૂર હી રહ્યા કરતી હૈ. ઇસ તરહ ક્ષત્રિય કા કર્તવ્ય પ્રજ કી રક્ષા કરના હૈ જીસસે શરીર કે અનિત્ય સમઝ વહ નિરંતર અપને કર્તવ્ય કે પાલન મેં હી દત્તચિત્ત રહતા હૈ ઔર લમી યા ધન કે સંગ્રહ કી ચિંતા કરને કા ઉસે સમય હી નહીં મિલતા. અતએ લક્ષ્મી ભી કહતી હૈ કિ, “શાં ચાલાક વૈષઘાત” અર્થાત–શૂરવીર ક્ષત્રિય કિસી
ભી ક્ષણ અપના કર્તવ્યપાલન કરને મેં પ્રાણાહુતિ દે સકતા હૈ. ઈસીસે વિધવા હોને કે ભય સે મેં ઉસે ત્યાગે રહતી હૈં. શૂદ્ર કી સેવાવૃત્તિ હોતી હૈ ઔર સેવાવૃત્તિવાલે કે યહાં લક્ષ્મી કભી નહીં બસતી.
તબ એક વસ્ય કે હી લક્ષ્મીજી અપના કૃપાપાત્ર સમઝતી હું. શાસ્ત્રો મેં વૈશ્ય કે કર્તાવ્ય કર્મ ‘પિ રિ વાળિ –અર્થાત કૃષિ, ગોરક્ષા ઔર વાણિજ્ય વ્યવસાય બતાયે હૈ. ઇનહીં તીને કર્તવ્ય કર્મો કે કરકે કોઈ મનુષ્ય સાચા વૈશ્ય હો સકતા હૈ ઔર ઉસી પર લક્ષ્મીજી કી ભી કૃપા હુઆ કરતી હૈ. જબતક ભારત કે વૈશ્ય ઇન કર્મો મેં દક્ષ તથા પરાયણ હેતે થે, તબતક યહ દેશ ભી સેને કા બના હુઆ થા ઔર વિદેશ મેં ભારત દેશ સેને કી ચિડિયા કે નામ સે પ્રસિદ્ધ ભી હો રહા થા; પરંતુ દુઃખ હૈ કિ વહી સોને કા ભારત આજ મિટ્ટી હા ગયા ઓર સોને કી ચિડિયા ઉડકર સાત સમુદ્ર પાર ઇગ્લિસ્તાન આદિ વૈશ્ય-કર્મ-વિશિષ્ટ દેશ મેં જા બિરાજી છે. ભારતીય વૈર્યો ને પ્રથમ કર્તવ્ય કૃષિ યા ખેતી કા તે પૂર્ણ રૂપ સે ત્યાગ કર રખા હું: યવપિ લોકોક્તિ છે “ઉત્તમ ખેતી, મધ્યમ વાન–અર્થાત ખેતી ઉત્તમ ઔર વાણિજય મધ્યમ હૈ. ઇસ સમુદાય કે હાથ મેં લક્ષ્મી અબ ભી અપેક્ષાકત અધિક પરિણામ મેં વિરાજતી ઉં
ઔર વ્યવસાય તે પ્રાયઃ સબકા સબ ઉસી કે હાથ મેં હૈ. જબ ઉસીને કૃષિકમ કે ત્યાગ દિયા, તબ દરિદ્ર સમુદાય કે હાથ મેં પડને સે વહ એકદમ ચૌપટ હૈ ગયા; કારણ આજકલ ધનાભાવે કે કારણે ખેતી કરનેવાલી તયાં ચાહતી તે હૈ કિ ખેતી સે બેહિસાબ અા પદા કર કે માલામાલ બન જાયે પર પૂછ લગાને કે નહીં જીસસે ઇસ કાર્ય કી ઉન્નતિ ભારત મેં તો એકદમ રૂકા ગઈ હૈ. ફિર કૃષિ કા સારા ભાર ઇસ દેશ મેં બેલ કે ઉપર હૈ ઔર દેશ કે ભુંતર દુર્ભાગ્યવશ ગોભા કી સંખ્યા બહુત બઢ જાને સે ખેતી કે લિયે બઢિયા બૈલ રખના ભી ગરીબ કિસાને કે લિયે અસંભવ સા હ રહા હૈ. ગોરક્ષા ભી વૈશ્ય કા સ્વાભાવિક ધર્મ બતાયા ગયા હૈ: કિંતુ વૈશ્ય લાગે કી ઓર સે ઈસ કાર્ય મેં ભી અત્યંત ઉપેક્ષા દિખાયી જાતી છે. થોડા બહુત ગેપાલન જે હોતા ભી હૈ, ઉસકા મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય દૂધ-ઘી ખાને હી તક છે ઔર પ્રાયઃ ઐસા દેખને મેં આતા હૈ કિ બડે બડે ધની સાહુકાર ભી દૂધ દેના બંદ કર દેને પર ગૌ કો ભાર સમઝને લગતે ઔર કિસી ન કિસી તરહ ઉસે અપને યહાં સે હટાને કે ઉપાય કરને લગતે હૈ. સારાંશ યહ કિ ગોરક્ષા કરને તથા ઉસે એક પ્રકાર કા સ્વતંત્ર વ્યવસાય બનાને કી પ્રવૃત્તિ વૈશ્યાતિ મેં આજકલ કદાચિત હી કહીં દેખી જાતી હે. રહા તીસરા કમ વાણિજ્ય. ઉસે અવશ્ય ભારતીય વૈર્યો ને અપના કર રખા હૈ, પર દુર્ભાગ્યવશ વાણિજ્ય-વ્યવસાય કા જે કાર્ય ઇનકે હાથે રહ ગયા હૈ, વહ ભી બિલકુલ હી થા છે. વાસ્તવિક વ્યાપાર તે વિદેશિયાં ને અપને હાથે મેં કર લિયા હૈ ઔર ભારતીય વૈશ્ય ઉનકે સહાયકમાત્ર રહ ગયે હૈ'. ફલ યહ હોતા હૈ કિ વાણિજ્ય સે હોનેવાલા લાભ તે વિદેશી વ્યવસાયી અપને દેશાં કે ખીચ લે
જાતે હૈ ઔર ભારતીય વોં કે હાથ મેં ઉસકા તરુઝરન હી આતા હૈ. ઇસસે થડે બહુત * વ્યવસાયી ભલે હી કુછ લક્ષ્મીવાન બન જાયેં, કિંતુ ઉનકે કારણ દેશ કા ધન કિંચિત ભી નહીં બઢ સકતા હૈ. યહ ઇસ ખૂટે ઔર નકલી વ્યવસાય કા હી પરિણામ હૈ, કિ દેશ દિન ૫ર દિન અધિક ગરીબ હોતા જાતા હૈ ઔર યહાં કે સારે વ્યાપાર કા લાભ ચતુર વિદેશી વ્યવસાયી ઉઠાતે છે. જબ દિન દિન દરિદ્રતા બઢતી જાતી હે, તબ દિવાલી હી કાંકર વિધિવત મનાઈ જા સકતી હૈ?
આજ હમારે વાણિજ્ય-પ્રધાન વૈશ્ય દિવાલી કિસ તરહ મનાતે હૈ ? લક્ષમીપૂજા કે પશ્ચાત " વર્ષભર કી ભાગ્ય પરીક્ષા નાના પ્રકાર કે જુયે દ્વારા કિયા કરતે હૈ: જીસ જુયે કે પીછે ચક્રવર્તી રાજા નલ કો રાજ્યપાટ ખોકર અપને બાળબચ્ચાં સમેત વિપત્તિગ્રસ્ત હેના પડા થા ઔર છસ જુયેને ધર્મરાજ યુધિષ્ઠિર કી ઐસી દુર્ગતિ કી થી. ઉસીકા આશ્રય હમારે વૈશ્ય વ્યવસાયી લે કર જબ લક્ષ્મી કે સંતુષ્ટ કરના ચાહતે હે તે કૌન ન કહેગા કિ ઇનકી મતિ મારી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034612 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1928 |
| Total Pages | 432 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |