________________
ધીરવામાં થતું. એ દોલતથી ધર્મગુરુઓ જમીનના મેટા મેટા પ્રદેશ ખરીદતા હતા એટલું જ નહિ પણ હજારે ગુલામોને તથા બીજ હજારો મજૂરોની જાત મહેનત ખરીદી લેતા હતા, અને એ રીતે ખરીદાઈ ગયેલા મજૂરેને બીજા લોકો પાસે વધારે કિંમત લઈ મજૂરીએ મોકલતા હતા. ધર્મગુરુઓ મોટા વહેપારીઓ પણ હતા. દેવળોને ભેટ ધરાયેલી વસ્તુઓના ઢગલા એ લોકો બેબીલોનના બજારમાં વેચતા. આ બધા ઉપરાંત ધર્મગુરુઓને એક બીજો મેટે લાભ હતો. એ લાભ એમની સંસ્થાને સાતત્યો હતો. રાજા મરી જતો હતો પણ દેવ અમર હતો. રાજાના કુટુંબી લડાઈમાં કપાઈ જતાં હતાં. પણ ધર્મગુરુઓને લડાઈમાં જવાનું ન હોવાથી જાનમાલના જોખમે વહારવા પડતા નહિ.
ધર્મગુરુઓને આટલા સત્તાવાન બનાવનાર દેવદેવીઓને પણ આપણે ઓળખવાં જોઈએ. એ દેવદેવીઓ સંખ્યાબંધ હતાં. ઈ. સ. પૂ. નવમા સૈકામાં થયેલી દેવદેવીઓની ગણત્રી પ્રમાણે બધી સંખ્યા પાંસઠ હજાર હતી. દરેક શહેરને પિતાને જુદે દેવ હ. દરેક ગામડાને પિતાના જુદાં જુદાં દેવદેવીઓ હતાં. બેબીલોનના લોકો સાથે દેવદેવીઓ પણ જાણે ભળી ગયાં હતાં. દેવામાં રહેતાં મનાતાં હતાં. અનાજના ઢગલા અને પશુઓનાં બલિદાન આરેાગી જતાં હતાં, તથા ધાર્મિક પવિત્ર સ્ત્રીઓને કેઈને ખબર ન પડે તેમ બાળક જન્માવતાં હતાં. જેમ બેબીલોનના રાજકારણમાં એક રાજા ચક્રવતિ બનતે હતો. તેમ બેબીલોનના ધર્મકારણમાં દેવદેવીમાંથી કોઈ એક સત્તા પર આવતાં હતાં.
એવા મહાન દેવામાં મારડુક માટે દેવ હતો તથા ઈસ્તાર મેટી દેવી હતી. એ દેવી સૌથી સુંદર મનાતી હતી, તથા પ્રેમ અને માતૃત્વની અધિષ્ઠાત્રી લેખાતી. એ દેવી મોટી સર્જનશક્તિ હતી. એ દેવી યુદ્ધની દેવી હતી અને પ્રેમની દેવી પણ હતી. માતાઓની પણ દેવી હતી, અને વસ્યાઓની પણ દેવી હતી. એ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
