________________
માલની આવક જમીન કરતાં પાણીના માર્ગે વધારે હતી. ઈજીપ્ત અને હિંદ સાથે વેપાર શરૂ થયો હતો. ખરીદ અને વેચાણના સાધનરૂપ સિકકો શોધી કઢાયે ન હતો. વેપારના બધા વિભાગ સાટાથી ચાલતા હતા.
શ્રીમંત અને ગરીબ ઘણા મેટા વર્ગોમાં વહેંચાઈ ગયા હતા. ગુલામીની પ્રથાનો ખૂબ વિકાસ થયો હતો. અંગત મિલકત પવિત્ર બની ચૂકી હતી. નાના વેપારીઓ, શિક્ષક, વૈદ્યો અને ધર્મગુરુઓને મધ્યમ વર્ગ બનતે હતો. વૈદકશાસ્ત્ર ધર્મશાસ્ત્રથી હજુ જુદુ પડયું નહોતું. વૈદો ધર્મગુરુઓ હતા અને માંદગી એ સંતાનની પેદાશ છે એમ મનાતું હતું.
સરકાર સરકારનું સ્વરૂપ ધર્મસત્તાથી જુદું નહોતું. રાજા પેટેસી અથવા ધર્મગુરુ રાજા કહેવાતો. પેટેસી એક નગર અથવા બીજા વધારે નગર પર પોતાનું ભયંકર બળ જમાવતા અને જે પશુબળને લીધે એ જુલ્મકાર જીવન જીવી શકતો હતો તેજ પશુબળ બીજા કઈમાં એના કરતાં વધારે પ્રમાણમાં દેખાતું ત્યારે એને તાજ પડાવી લેવાતો હતો. એ મોટા કિલા જેવા મહાલયમાં રહેતો હતો કે જેને બે બારણાં હતાં, અને દરેક બારણે એકથી વધારે માણસો જઈ શકે નહિ એવી વ્યવસ્થા હતી. એ પ્રવેશદ્વારની બન્ને બાજુ ઉઘાડાં ખંજર રાખી ખાનગી ચોકીદાર રાજા પાસે જતી કોઈ પણ વ્યક્તિને તપાસતા હતા. એવા રાજમહાલયમાં દેવમંદિર પણ ખાનગી હતું. એ ખાનગી મંદિરમાં બીજા લોકોની જેમ દેવપૂજા કરવાનું અથવા તો કોઈ ન જાણે તેમ એવી પૂજાઓ તરફ બેદરકાર બનવાનું રાજા માટે શકય બની શકતું.
પેટેસી અથવા ધમરાજા રથમાં બેસીને લડાઈ કરવા નીકળત. વેિપારી માલ પડાવી લેવા માટે, વેપારના માર્ગો મેળવવા માટે " ખુલ્લી રીતે યુદ્ધ થતાં. એવા વેપારી રમખાણેને સંતાડવાની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
