________________
૩૨૦
શાહના લશ્કરે સરકારનું રક્ષણ કરવાની ના પાડી. શહેનશાહે રાજગાદીના ત્યાગ કચેર્રી. ક્રાન્તિકારીએ શહેનશાહ તરફ ઉદારતાથી વર્યાં. તેમણે શહેનશાહનું જીવન લીધું નિહ. ઉલટુ' એને જીવવાની જોગવાઈ કરી આપી.
પછીની પરિસ્થિતિઓમાં સુનયાતસેન પેાતાનું જૂનુ સ્થાન ટકાવી શકયો નહિ. તેણે ખુલ્લી રીતે સામ્યવાદના સ્વીકાર કર્યો તેથી તેના મધ્યમવર્ગી સહાય! નાસીપાસ થયા. ચીન પાસે બધા વર્ગોને અનુકૂળ થઈ પડે તેવી સરકાર હતી નહિ.
ચીનની ક્રાન્તિએ રાજાશાહીના રૂપકને ભાંગી નાખ્યું હતું. રૂઢિ અને કાયદા તરફની વફાદારીને તેાડી નાખી તથા રાષ્ટ્રવાદમાં ભંગાણ પાડયું હતું. પરિણામે ઉત્તર સામે દક્ષિણ આંતરવિગ્રહ ફાટી નીકળ્યું. વર્ગવિગ્રહ ભભૂકી ઊઠયો તથા અંગત મિલ્કત સામે ભુખમરા અને ધરડાંએ! સામે જીવાને માથું ઊંચકીને ઊભા થઈ ગયા. સાહસિકાએ લશ્કરે જમાવ્યાં અને છૂટાછવાયા ઈલાકાઓ પર કર નાખી રાજ કરવા માંડયા. ચીન ઉપર અધ કારનું આવરણ પથરાઈ ગયું. એક પછી બીજો સરદાર તેના પર આવતા ગયે। અને પડતા ગયા. લૂટફાટ દરરાજના નિયમ અન્યા. ભૂખે મરતા માણસ સામે લૂંટારૂ કે લશ્કરના સિપાઈ બન્યા વગર બીજો કાઈ ભાગ ખુલ્લું રહ્યો નહિ લેાકેાએ સાચવી રાખેલી મિલ્કતા લૂંટાઈ ગઈ અને જ્યાં એવી લૂંટ ચાલી નહિ ત્યાં વિજેતા સરદારાની જપ્તીએ બેસી ગઈ. એ રીતે ચીનમાં શરૂ થયેલી કિસાને અને કામદારાની માલિકા સામેની ક્રાન્તિ વેડફાઈ ન જાય એવા ઉદ્દેશથી રશિયાએ ઈ. સ. ૧૯૨૨ માં પેાતાના એ રાજકારણમાં કુશળ એવા માણસે મેકલ્યા તેમાંના એક કારખાન અને બીજે જોક્ી હતા. બન્નેને રશિયન સરકારના એવા હુકમ હતા કે ચીનમાં સામ્યવાદી ક્રાન્તિ સફળ બનાવવી. કારાખાને ચીનની સરકાર સાથે સંધિ કરીને રશિયન સરકારની હકુમતને સ્વીકાર કરાવીને ક્રાન્તિ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
