________________
૩૦૪
વસે ચીનમાં આવતા હતા. એ ધર્મ બુદ્ઘની મહાયાન શાખાને ધર્મ હતા તથા સામાન્ય માણસની લાગણીમાં ઉત્તેજને તથા તરંગી આનંદભાવ જગવતા હતા, એ ધમે ચીનીપ્રદેશ પર માણસ જેવાં અંગત દેવદેવીઓને ક્રૂરતાં મૂકી દીધાં, સ્વના ( અમિતભા ) કુઆન ચીન ભગવાનને સૌને સર્વોપરિ બનાવ્યા. ચીનની ધરતી પર એ નવા ધમે પહેલાં સિદ્ધા સાથે કરતા અને હમણાં મરણ પામેલા અઢાર વિદ્યાથી ઓને અહંતે! બનાવી પીડિત માનવજાતને મદદ કરવા આઠે પહેાર કરતા કરી દીધા. ત્યારે એવા કાળ હતા જ્યારે આશાએ અફળ નિવડી હતી. ધર્મે આપેલાં વચને જૂદાં પડયાં હતાં. ત્યારે દુ:ખી જનતાને કોઈ અત્યંત ઉગારી દેશે એમ મનાવા લાગ્યું. રાજકીય અંધેરમાં અસલામતી અને સંહાર ચીની પ્રજાપર ચેામેથી તૂટી પડચાં. પછીના શહેનશાહેાએ બુદ્ધ-ધ`પર જુલ્મ વરસાવવા માંડવો પણ ધર્મની આશાએમાં વાસ્તવતાથી બચવા માગતે લેકસમાજ જોરથી જકડાઈ ગયા હતા. સરકારને લેાકેાનાં દેવદેવીએ સાથે સંધિ કરવી પડી. યુદ્ધ સાધુઓને તેમનાં મા બાંધવા દેવા પડયાં. ધીમે ધીમે યુરોપમાં ઈશુની જેમ બુદ્ધના ખેાધ ચીન પર ઠરવા માંડયો.
આજે એ મુદ્દ–ધ ચીનના રાષ્ટ્રીય જીવનમાં ઊતરી ચૂકયા છે. અને તેા પણ ધર્મનાં યુદ્દો કે સહારા ચીનમાં ન ઉતર્યા હાવાથી સ્વાભાવિક રીતે ચીની પ્રજા અંદર અંદરની ધાર્મિક ભિન્નતાને સહી લે છે તથા એકજ વ્યક્તિ એક સાથે ચીનના બધા પથેામાં માનભાવ રાખી શકે છે. જ્યારે ચીનના શ્રમજીવીને રોટલી ને રહેઠાણ મળી રહે છે ત્યારે તેને કાઈ ભગવાન કે દેવદેવીઓ યાદ આવતાં નથી, ત્યારે તે પૂર્વજોની પૂજા કરીને સાષ સેવે છે તથા ધર્મી અને મંદિરે એ ધર્મગુરુએ અને સ્ત્રીએનાં રહેઠાણે છે એમ માની લે છે. જ્યારે ચીની આદમી હવે ભગવાનને પ્રાર્થના કરે છે ત્યારે તે સ્વર્ગનાં સુખ માગતા નથી પણ દરરાજના જીવનને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
