________________
૩૦૨
'ઊતરતા ને સંહાર જમાવતા. એકેએક દેશમાં ધર્મગુરુઓની પ્રાર્થના દ્વારા રાજાક્ષેાકેાના લશ્કરમાં ભગવાને એ સાથ આપ્યા છે.
ચીની ધર્મની વિચારણાની શરૂઆતમાં આકાશ અને પૃથ્વીને એક મેાટી રચનાના એ સરખા ભાગ તરીકે માનવામાં આવતાં. એ અંન્નેના સંબંધને સ્ત્રીપુરૂષ જેવા સંબધ માનવામાં આવતા તથા એકને આંગ અને બીજાને ચીન કહેવાતાં. આકાશી ક્રમ કે આકાશની એકતાનતાને નૈતિક આદર્શ તરીકે સ્વીકારવામાં આવતા તથા તારાઓના આકાશ સાથેના સંબંધની જેમ નીતિને મનુષ્યના સમાજ સાથેના સંબંધ તરીકે ઓળખવામાં આવતી. સૌથી વડે ભગવાન અનંત આકાશ અથવા સર્વોત્કૃષ્ટ નીતિક્રમ છે એમ મનાતું. નીતિને એક દૈવી ક્રમ તરીકે સ્વીકાર્યાં પછી ચીનાઈ સમાજે બળકાની માબાપ તરફની, સ્ત્રીએની તેમના ધણીએ તરફની, કિસાતેની જમીનદારે તરફની, અમીર ઉમરાવાની શહેનશાહ તરફની અને શહેનશાહની ભગવાન તરફની નીતિના નિયમે ઘડવા માંડયા હતા. નીતિની આ કલ્પના એક મેટા ગૂંચવાડા છતાં ખૂબ વિશાળ એવા તર`ગ હતા તથા જીવનના સંજ્ઞેગાના ક્રમ પ્રમાણે વિકાસ પામ્યા હતા.
ધર્માંની આવી નમ્ર શરૂઆતમાંથી ચીનના બે ધર્માંધ મતાનાં તત્ત્વા ઊગવા માંડયાં. એક આખી પ્રજામાં ફેલાઈ ગએલી ભૂતપૂજા (ancestor worship ) અને ખીજી કનફ્યુશિયસે પ્રખેાધેલી આકાશની અને મહાપુરુષે!ની પૂજા. એવી પૂજાને વરેલી ચીનીપ્રજા દરરોજ પેાતાના પૂર્વજોને ખેારાકનાં બલિદાન અણુ કરતી હતી. એ પૂર્વજપૂજા ચીનાઈ માથામાં પાછી વળીને બધાં જૂનવાણી સ્વપેાતે જાળવી રાખવાનું, જૂના રીતિરિવાજોત માન આપવાનું સૂચન કરતી હતી. એ રીતે આગળવધતા જીવનનાં પિરવતનાને અટકાવવામાં આવતાં હતાં તથા તે સમયની માલિકશાહીનાં સ્વરૂપાને જળવાઈ રહેવાની જોગવાઈ થતી હતી. રાજકીય વિચારણા ખવાઈ જતી હતી, તથા જૂની રૂઢિએ અમલ કરતી હતી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
