________________
૨૮૮
દરિયામાં ડૂબી ગયા હતા. એ રીતે આખા ચીન પર સત્તા એસડતા બહારથી આવેલા માંગેલ લેાકેાએ સે। વર્ષ સુધી ચીન પર રાજ્ય કર્યું.
પછી ધીમે ધીમે એ માંગેાલ લેકે ચીનની સંસ્કૃતિ સ્વીકારવા લાગ્યા અને ચીનાઓ સાથે સપર્કથી ભળી જઇ એક પ્રજા બનવા લાગ્યા તથા પેાતાની શક્તિના ઉપયાગ પેતે સ્વીકારેલા ચીનની સમૃદ્દી વધારવા કરવા લાગ્યા.
માર્કે પાલે!એ કુલાઇખાન સાથે રહીને ચીનના ઇતિહાસને અભ્યાસ કર્યાં હતા તથા એણે તે સમયના ચીનના લખાણુ વર્ણના કર્યાં છે. એ કુખ્સાઈખાનના અંગત જીવનનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે ખાને ચીનની ચઢિયાતી સંસ્કૃતિને! સ્વીકાર કર્યાં હતા તથા પેાતાના લેાકાના રીતરિવાજો ચીની પ્રજાના રીતરીવાજો સાથે ભેળવી દીધા હતા. એણે જુદાજુદા ધર્મો તરફ અસહીષ્ણુતા કેળવી હતી, મેટ! મેટા રસ્તા, નહેર, અને ભંડારા બંધાવ્યા હતા. દુષ્કાળના સમય માટે એણે અનાજના કાહારા ભરી રાખ્યા હતા. નિરાધાર તથા વૃદ્ધ લેાકાને રાજ્ય તરફથી આધાર આપ્યા હતા. વિદ્યાકળાને ઉત્તેજન આપ્યુ હતું. ખાનનું અંગત જીવન વિલાસની પરાકાષ્ઠા જેવું હતું. એની ચાર સ્ત્રીએઃ શહેનશાહખાનુ કહેવાતી હતી. એ ઉપરાંત દર બીજે વર્ષે સે! સ્ત્રીએ ખાનના ઉપભાગ માટે આણવામાં આવતી હતી. એ સ્ત્રીઓની બહુ ઝીણવટથી પરીક્ષા લેવામાં આવતી હતી. તથા જેમના શરીર શ્વાસ અને અવાજ ઉત્તમ લાગતા તેમને જ ખાનની સેવામાં ચેાજવામાં આવતાં હતાં. એક સ્ત્રીને ત્રણ દિવસ અને ત્રણ રાત્રી ખાન સાથે રહેવું પડતું. જે દરમ્યાન ખાનની પશુ વૃત્તિ તેના યથેચ્છ ઉપભાગ કરતી.
પછી યુરેપ અને પશ્ચિમ એશિયામાં ધીમે ધીમે માંગેલ માકાના પરાજય થવા માંડયે અને તેની અસરરૂપે ચીનમાં પણ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
