________________
૨૭૬ ત્યારે એના વિદ્યાર્થીઓએ એની મરક્રિયાની તૈયારીઓ કરવા માંડી. તેમને રેકતાં એણે કહ્યું કે “મારી મરણક્રિયા કરવાની જરૂર નથી. આકાશ અને પૃથ્વી મારી મડાપેટી છે. સૂરજ, ચંદ્ર અને તારાઓ મારા દફનના શણગાર છે. બધી સરજાયેલી વસ્તુઓ મારી સ્મશાવ્યાત્રામાં આવી છે. એવી મારી મરણક્રિયા થઈ ગયેલી છે. મને કોઈ દફનાવશે નહિ. એના વિદ્યાર્થીઓએ જણાવ્યું કે દફનાયા વિનાને તમારા શરીરને ગીધ જેવાં પક્ષીઓ ખાઈ જશે. શુઆંગે હસતાં હસતાં જવાબ દીધે કે પૃથ્વી પર મને પક્ષીઓ ભલે ખાઈ જાય. પૃથ્વીની અંદર દફનાતાં પણ એ શરીર કીડાઓથી ખવાઈ જવાનું છે.
એવા ચીનના ચિંતનનો વિકાસ હિંદની જેમ જેરથી આગળ વધતો હતો. જે ચીનને આજે સામ્રાજ્યવાદી શિકારીઓ અંગે અંગમાં ઝડપી રહ્યા છે તેણે હિંદની સાથે દુનિયાને અજોડ એવી ચિંતનસામગ્રીનાં મૂળ પુરાં પાડયાં છે. પશ્ચિમના કુશળ ચિંતક લીબનીઝે પૂર્વના દેશોને ચિંતનના ફળદ્રુપ પાયાઓ તરીકે વર્ણવ્યા છે અને એણે કહ્યું હતું કે પશ્ચિમ ચીનને કઈ પણ વસ્તુ શિખવવાને લાયક નથી. આપણને સુધારવા માટે ચીની પ્રજાએ પ્રચારકે મેકલવા જોઈએ. એણે મહાન પીટરને ચીન સુધી એક મેટે રસ્તો બાંધવાની વિનંતી કરી હતી. અને ચીન અને યુરેપ વચ્ચે સંસ્કૃતિનો સંપર્ક સાધવા કે અને બર્લિનમાં સંસ્થાઓ સ્થાપવાની માંગણી કરી હતી. ફિઝીઓગ્રેટસે લાએઝી અને શુઆંગ-ઝી પાસેથી પ્રેરણા મેળવી હતી. રૂસેએ પણ એ બે વિચારક પાસેથી પિતાનું ચિંતન બાંધ્યું હતું તથા વેઢેરે કન્ફયુશિયસ અને મેન્શિયસની વિચારણા પર વિસ્તાર કર્યો હતો. ૧૭૭૦ માં ગળેએ ચીનના ચિંતનને અભ્યાસ કરવા દુનિઆને વિનવી હતી તથા એના ઘડપણમાં જ્યારે દુનિયા એક બીજા સામે તેપે માંડી બેઠી હતી ત્યારે એ વૃદ્ધ ગથે દુનિઆના દુ:ખ નિવારવાને ઉપાય ચીની સાહીત્યમાંથી શોધતે બેઠા હતા.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
