________________
૨૫૭
૧૯૩૧ ના જાન્યુઆરીની ઓગણીસમી તારીખે બ્રિટનની રાજસભાના મુખ્ય પ્રધાને મહાસભાને સહકાર મેળવવા માટેની પિતાની ઉત્સુકતા પ્રગટ કરી. તથા તેની સૂચનાથી મહાસભા કારોબારીના બધા સભ્યોને મુક્ત કરવામાં આવ્યા. માર્ચની પાંચમી તારીખે ગાંધી ઈરવીન સલાહ થઈ. બીજી બાજુ ભગતસિંહ, રાજગુરુ ને દત્ત જેવા હિંદના ક્રાતિકારી જુવાનને ફાંસીના માંચડા પર લટકાવી દીધા. ગાંધી ઈરવીન સલાહ પર વધેરાઈ જતી ક્રાતિનાં ખૂનનાં ટીપાં ટપક્યાં. દેશ આખાએ અંગ છેદની વેદના અનુભવી, દેશના દૂધમલ દિકરાને શાહીવાદી ભૂતાવળના ખૂની પંજા ખેંચી જતા હતા. દેશ આખે જોઈ રહ્યો હતો અને કકળી ઊઠો હતો. એ ખૂન ! એ કકળાટ, એ કારમાં ચિત્કારની સાથોસાથ ગાંધી ઈરવીન પેકટને સુભાષબાબુ ને વિઠ્ઠલભાઈ પટેલની વીરેચીત વાણી પરદેશમાંથી પડકારી રહી હતી. એ પેકટ પર સરકારી કારાગારના સળીયા પાછળથી જવાહરલાલજી ખેદ વરસાવી રહ્યા હતા પણ પેકેટ થયે કારણ કે કહેવાતી અહિંસાને ઉપાસક ગાંધીજી એ ઇચ્છતા હતા અને કારણ કે શાહીવાદી હિંસાનું ખૂની ચોકઠું સાચવવા આવેલે અંગ્રેજશાહીનો મુકાદમ ઇરવીન એ ઈચ્છતો હતો. સંધી થઈ અને પછી ૧૯૨૧ પછીની લડત દાસબાબુની સ્વરાજપાટીમાં શમી ગઈ તેમ આ લડત પણ બંધારણવાદમાં અંત પામી. વાઇસરોયે બધા એડનન્સ પાછા ખેંચી લીધા તથા સત્યાગ્રહી કેદીઓને જેલમાંથી મુક્ત કરવા માંડ્યા. મહાસભાએ ગાંધીજીની સલાહથી સત્યાગ્રહની લડતને સંકેલી લીધી.
ત્યાર પછીને કાળ ગ્રામ ઉદ્યોગોને, સરકારી સહકારનો તથા બીજાં રચનાત્મક કાર્યક્રમનો આવ્યા. ૧૯૩૭ માં નવું બંધારણ આવ્યું. દેશના જહાલ પક્ષે એ બંધારણમાં પ્રધાનપદ સ્વીકારવાને સખ્ત વિરોધ કર્યો. પણ મહાસભામાં મવાલ પક્ષની બહુમતિ હેવાથી પ્રધાનપદ સ્વીકારાયાં. મહાસભાએ નકી કરેલા પ્રધાનોએ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
