________________
૨૪૨
જ્યારે ઇક્ષ્મટ બિલના ઘેર વિરોધ એંગ્લા ઈન્ડિયન સમુદાયે કર્યાં ત્યારે અંગ્રેજ વેપારી સરકારમાં રાખેલી એમની આશાએ તૂટી પડી. અને આગળ જતાં જ્યારે સરકારે પાતે કૉંગ્રેસને વિરાધ કરવા શરૂ કર્યાં ત્યારે એમને એમ પણ લાગી ગયું કે હિન્દીઓએ બ્રિટિશ સરકાર પાસેથી ન્યાયની આશા કદી પણ રાખવી નહિ.
દર વર્ષે કાંગ્રેસનું અધિવેશન મળતું હતું. અને અંગ્રેજ સરકાર પાસે વિનતિ કરતા ઠરાવ પસાર થતા હતા. એ હરાવે લશ્કરી ખર્ચ ઘટાડવા વિષેના, હિંદની ગરીખી વિષે ઉપાય કરવા વિષેના, હિંદમાં જ સિવિલ સર્વીસની પરીક્ષાને પ્રબંધ કરવાના તથ! મીઠાને કર ઘટાડવા વિષેના હતા. ઉપરાંત ખીજા બંધારણીય સુધારા મેળવવાના ઠરાવે। પસાર થતા હતા. મહાસભાએ, ઈંડિયા કાઉન્સીલને નાબૂદ કરવી જોઈએ એવા ઠરાવ પસાર કર્યાં હતા. પરંતુ બ્રિટિશ સરકારે મહાસભાની એ યાચનાઓ ધ્યાનમાં લીધી નહિ ને ૧૮૯૨માં એ માગણીએની ઉપર ઉપહાસ કરતા હોય તેમ હિંદી મહાસભાની ઝેળીમાં ચેડા સુધારાના ટૂકડાઓ ફેંકયા.
ધીમે ધીમે હિન્દને જણાતું હતું કે ભાષણા કરવાથી કે ઠરાવા પસાર કરવાથી કાંઈ થઈ શકવાનું નથી. ધીમે ધીમે બ્રિટિશ સરકાર પરને લેાકેાના વિશ્વાસ ઉઠી જતા હતા તથા પેાતાના પગપર ઊભા રહીને કામ કરવાનું સત્ય સમજાતું હતું. પછી લાડ કરઝનને શાસનકાળ આવ્યેા. ૧૯૦૧ માં કૃષિ વિભાગ ખાલવામાં આવ્યે તથા ૧૯૦૪ માં સહકારી મંડળીને કાયદા પસાર થયેા. પણ વ્યવસ્થિત ચાલતા શાષણમાં ભયંકર ભૂખમરા અને ગરીખીમાં ઊંડી ને ઊંડી ઊતરતી હિન્દી જનતા માટે આવા સુધારા ઉપહાસરૂપ હતા. મહાસભાએ પેાકાર કર્યો કે હિન્દુનું બધું ધન ઈંગ્લેંડમાં ઢસડાઈ જાય છે તે બંધ કરો નહિ ત્યાં સુધી હિન્દની શકવાની નથી. ૧૯૦૧ થી હિન્દી મહાસભાએ વધારવા ઉપર જોર દેવા માંડયું અને મહાસભાના અધિવેશનની
ગરીબાઈ દૂર થઈ ઔદ્યોગિક શિક્ષણ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
