________________
૧૮૯
મેટી મોટી વિદ્યાપીઠમાં અને ધર્મના મઠેમાં વિદ્યાભ્યાસ કરતા જુવાનોની સંખ્યા ઘણી મેટી હતી. દેહાન્ત દંડની શિક્ષાઓ હતી જ નહિ. રાજ સામે કાવવું કરનારને પણ મારી નાખવામાં આવતો નહિ. બઝારમાં ખાટકીઓની દુકાન બંધ કરવામાં આવી હતી તથા દારૂ જેવા કેફી પીણું સદંતર બંધ હતાં. આ બધી સુવ્યવસ્થામાં એક મહાન કલંક નાબુદ થયું નહોતું. એ કલંક શુદ્ધ
કેમાંથી તથા જૂના વખતના યુદ્ધના કેદીમાંથી હડધૂત થયેલા. ગુલામ જેવા લોકોને સામાજિક અન્યાય આપવાનું હતું. ચન્દ્રગુપ્તના સમયથી એવા લોકોને ચાંડાળ કહેવામાં આવતા હતા. ચાંડાળ, લોક તરફને કાયદાનો અને પ્રજાનો વર્તાવ અન્યાયી અને અમાનુષી હતો.
ગુપ્ત રાજાઓ નીચે અપાયેલી ધર્મની ટને લીધે બ્રાહ્મણે વધારે ને વધારે સ્વતંત્ર અને સબળ બનતા જતા હતા. એ લોકે. સંસ્કૃત ભાષાનો વિકાસ કરતા હતા. તે સમયે લોકમાનસને ગમી જાય એવા બે મહાન ગ્રન્થ રામાયણ અને મહાભારત રચાતા હતા અને એજ સમયે બુદ્ધોની કલાભાવના પણ વિકસતી જતી હતી. અજંટાની ગુફાઓનાં કલાસર્જન શરૂ થતાં હતાં. તે સમયના સંસ્કારને વિકસાવતા નામમાં કાલિદાસ, વરાહમિહીર, ગુણવર્મન, વસુબંધુ અને આર્યભટ્ટ ને બ્રહ્મગુરૂ સૌથી આગળ તરી આવે છે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
