________________
સર્જક શક્તિને માટે સમાજધટનાની એ દિવાલે કે મર્યાદાએ સાંકડી પડે છે. પાછે ઉત્પાદન કરનાર કે સર્જન કરનાર માનવસમાજ ઊછાળા મારે છે. એના સર્જનેના વિકાસ માટે નકામી પડેલી એ સમાજઘટના નાશ પામે છે અને ફરી પાછી એની સર્જકશક્તિને પ્રમાધે અને પેષે એવી નૂતન સમાજરચના અસ્તિત્વમાં આવે છે. એવે સામાજીક ક્રમ ચાલ્યા કરતા હાય છે. પહેલાં માનવસમાજની જંગલી પરિસ્થિતિ હતી. એ પરિસ્થિતિમાં શકય હોય તેટલાં સર્જને મનુષ્યે કર્યાં પણ આગળ વધતી એની સર્જકશક્તિને માટે પરિસ્થિતિ નાલાયક નીવડી. એ પરિસ્થિતિને લય થયે. અને જેને આપણે રજવાડાશાહીને નામે ( Feudalism) એળખીએ છીએ તેવી સમાજ ઘટના અસ્તિત્વમાં આવી. એ ઘટનામાં શકય એટલે મનુષ્યના સર્જ તેને વિકાસ સધાયે.. જ્યારે સમાજ ઘટનાના એ ચેાકડામાં એની આગળ વધતી સર્જનશક્તિને વિકાસ અશક્ય જણાયા ત્યારે એ ઘટનાને અંત આવ્યા અને માનવસમાજની મૂડીવાદી ઘટના જન્મી. જ્યારે આગળ વધતી મનુષ્યની સર્જકશક્તિને વિકાસ એ ઘટનામાં રૂંધાશે ત્યારે એને પણ અંત નિર્માઈ ચૂક્યા છે.
સંસ્કૃતિની દિશા.
એ રીતે સતત ચાલતી સંસ્કૃતિની ક્રિયા સમાજઘટનાના સ્વરૂપો બદલતી આગળ વધતી આપણે જોઈ શકીએ છીએ. મનુષ્ય શાધેલાં બધાં વિજ્ઞાને એના સર્જનને વેગ આપતાં દેખાય છે. એ વેગવાળી સંસ્કૃતિ કઈ દિશામાં ાય છે તે પણ આપણે સમજવું જોઈશે. આજ સુધીની સંસ્કૃતિની કૂચ મનુષ્યની સર્જક શક્તિના હથિઆરા સાધને સુધારવા માટે થઈ છે. પણ સંસ્કૃતિની એ ક્રિયા એટલેથી અટકી ગયેલી ગણાતી નથી. આજે એ ક્રિયાના આખા વેગ જાણે મનુષ્ય મનુષ્યના સંબંધા સુધારવા મચી પડયે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
