________________
૧૬૨
છે. અમરત્વ છે નહિ. પુનર્જન્મ પણ નથી. ધર્મ એક વિકૃતિ છે, રાગ છે, માયાજાળ છે. ભગવાનના અસ્તિત્વની ભાવના દુનિયા કે દુનિયાના બનાવાની સમજ માટે નકામી છે. જ્યાં જ્ઞાન નથી ત્યાં ધર્મ કાલી શકે છે. જ્ઞાન અને વિજ્ઞાનના ઉદય સાથે ધર્મના નાશ થાય છે. નીતિના ધારાધેારણને પણ સંજોગા નિર્માણ કરે છે. નીતિના નિયમે એ દૈવી આજ્ઞાએ નથી પણ સામાજિક પરિબળેએ નક્કી કરેલા રીત રિવાજો છે. કુદરત સારા અને ખરાબ તરક્ ઉદાસીન છે. કુદરતની નજરમાં સદાચાર અને દુરાચાર જેવી કાઈ વસ્તુ જ નથી. કુદરતને સૂરજ ડાઘાઓને તથા મૂરખાઓને, સ ંતાને તથા દુષ્ટાને સૌને સરખાજ પ્રકાશ આપે છે. સ્વાભાવિક ઇચ્છાએ અને આવેગેને રાકવાની કંઈ જ જરૂર નથી. કહેવાતા સદ્ગુણા ભ્રમણા જ છે. જીવનનું ધ્યેય જીવવામાં છે. એક જ ડહાપણ સુખ મેળવવામાં છે.”
વેદ અને ઉપનિષદ્ કાળે પ્રમેાધેલી નીતિ અને આચાર વિચારમાં ક્રાંતિ ભાગતા અને વિપ્લવ જગવતા આ બધા ઉપદેશે! હતા. આખા હિન્દુ પર બ્રાહ્મણેાએ જમાવેલા કાબૂના દાર ઢીલા પડી જતા હતા. બ્રાહ્મણોએ રચેલા હિન્દુ સમાજમાં સવાલે જાગતા હતા, શ્રદ્ધા એગળતી જતી હતી, તથા હિન્દુ સમાજમાં બીજી નવી વિચારણાને અવકાશ આપી શકે એવી ખાલી જગ્યા પડતી જતી હતી. જડવાદી ગણાતા એ લેાકેાએ પેાતાનું કામ એવા જોર શારથી ચલાવ્યું હતું કે વેદ અને ઉપનિષમાંથી ઊતરી આવતી જૂની વિચારસરણી અને જડવાદી દેખાતી આ વિચારસરણીના સઘર્ષથી એક નવાજ વિચાર જાગતા હતા. અને એ વિચારના મેટા ભાગમાં શાસક અથવા ક્ષત્રિય વર્ગ જોડાયા હતા. કારણ કે સમજમાં વધારે જોરદાર બનેલા બ્રાહ્મણ વર્ગો સાથે ક્ષત્રિય વની ઝપાઝપી શરૂ થઈ ગઈ હતી. સમાજિક અથડામણુનાં એ બધાં પરિબળે! મહાવીર અને બુહુના સમયથી એક નવા યુગનું હિન્દના ઇતિહાસમાં મંડાણ માંડતા હતાં.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
