________________
૧૬૦
તથા બુદ્ધ પહેલાના જમાનામાં તે સમયના શિક્ષણ સામે સવાલ કરતા અને વાદ વિવાદો ગોઠવતા ફરતા હતા.
એવા નાસ્તિકામાંથી ડાં નામ આગળ આવે છે. એ નામે સંજય, કશ્યપ, ગોસલ, અછત તથા જાબાલીનાં છે. એ લકે પૂર્વજન્મમાં નહિ માનવાનો ઉપદેશ કરતા હતા. ધમેં નકકી કરેલા નૈતિક આચારોનો સ્વીકાર કરતા હતા. અને કહેતા હતા કે મનુષ્ય સંજોગોનો ગુલામ છે અને એની ક્રિયાઓને સંજોગોજ નિર્માણ કરે છે. એ લેકે ઉપદેશતા હતા કે મનુષ્ય પંચતત્ત્વનું બનેલું છે. અને મરણ પછી ડાહ્યાઓ કે મૂરખાઓ કઈ ફરી જન્મતા નથી. જાબાલી રામને ગાદી ત્યાગ કરતા જોઈ રામનો ઉપહાસ કરતાં કહે છે કે
આળસુ લોકોએ બનાવેલા સિદ્ધાન્તોએ રામના મન અને મગજને ઘેર લીધાં છે. એવા સિદ્ધાંતો ભોળા અને મૂર્ખ માણસોને બેટે માર્ગે દોરે છે. એવી ફરજોમાં જકડાઈ જતાં અને ભૂલાવામાં પડતાં લોકોને જોઈ મને ખૂબ દુઃખ થાય છે. એવા લોકે આખું જીવન દમનમાં ગાળે છે. તથા જીવે છે ત્યાં સુધી વડવાઓને અને માલિકને, દેવદેવીઓને બલિદાન આપ્યા કરે છે.” બુદ્ધ પહેલાંના અને બુદ્ધ પછીના સમયમાં ઉત્તર હિન્દના પ્રદેશ પર વા ભૌતિક વાદને ઉપદેશ કરનારા લોકો વાદવિવાદ કરતા અને સભાઓ ગજવતા ફરતા હતા.
ઉપદેશો અને બુદ્ધિના સમયનું સાહિત્ય એ નાસ્તિકને ઉલ્લેખ વારંવાર કરે છે. જેવા ગ્રીસમાં સોફીસ્ટો હતા તેવા બુદ્ધ સમયની શરૂઆતના આ પરિવ્રાજક હતા. તે સમયના મનુષ્યોની અંધશ્રદ્ધા પર ઘા કરતા અને પિતાને અનુશાયીઓ મેળવતા તેઓ એક સ્થળેથી બીજે સ્થળે ફરતા હતા. એ લેકે ખુલ્લી રીતે નાસ્તિકવાદ અને પ્રચલિત નીતિને વિનાશ પિકારતા ફરતા હતા. આવા લોકોના વાદ વિવાદ અને ભાષણ સાંભળવા લોકોના ટોળેટોળાં મળતાં હતાં. એ લકોની સભાઓ મેળવવા માટે મેટામેટાં સભાગૃહ બાંધવામાં આવતાં હતાં. એ સમય સ્વતંત્ર વિચારનો સમય હતો, હિન્દના તે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
