________________
પ્રકરણ ૩
ઇન્ડ આર્યન જેમ મનુષ્યના ઈતિહાસમાં માણસ ને જંગલી મનુષ્ય વચ્ચેનું અંતરાય ઘણે ભેટે છે તથા એ સમયની ચોક્કસ ગણત્રી થઈ નથી તેવી રીતે મેહન–જો–ડેરેમાંથી મળી આવેલાં અવશેષ પરથી નક્કી થયેલી હિન્દની સંસ્કૃતિને કાળ ઇતિહાસ સાચવી રાખે નથી. એ કાળ ઇતિહાસ પહેલા છે. મેહન–જો–ડેરેની સંસ્કૃતિ વાળી સમાજરચના તથા હિન્દમાં આર્યો આવ્યા તે સમયનો સમાજ એ બે તવારીખો વચ્ચે ખૂબ લાંબો સમય અજ્ઞાત બનીને ઊભો છે. એ વચલા સમયની સમાજરચનાને ઐતિહાસિક ખ્યાલ આપણી પાસે નથી. સિંધુની આસપાસ જડી આવેલા અવશેષમાં એક જાતનો સિકકો જડી આવ્યા છે એ સિકકા પર સાપની ફણના ચિહે છે કે જે ચિન્હ હિન્દના જૂનામાં જૂના વતનીઓના હતા. એમ માની શકાય એમ છે કે જ્યારે આ હિન્દમાં આવ્યા ત્યારે ઉત્તરના પ્રદેશમાં એના મૂળ વતનીઓ નાગકે કહેવાતા હતા તથા સાપની પૂજા કરતા હતા. હિન્દના દક્ષિણ તરફના પ્રદેશમાં કાળા રંગવાળા તથા ચપટા નાકવાળા કે વસતા હતા. જે દ્રાવિડે કહેવાતા હતા. જ્યારે આર્ય
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
