Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 226

૨૦૨ ]. રાણી બળથી તથા તેના પુત્ર-પૌત્રને પરિચય [ એકાદશમ ખંડ છે તેમાં રાણી નાગનિકા અને રાણી બળશ્રીના હતો. આટલું જાણું લીધા પછી એ તપાસવાનું રહે
નામવાળાએ બહુ અગત્યને ભાગ છે કે, આ નં. ૧૫ને, અને તેની પછી આવનાર નં. ૧૬ રાણી બળેશ્રી તથા પૂરાવ્યું છે. તેમાંના રાણી ને, રાણી બળથી સાથે શું સગપણ સંબંધ હતો એ તેના પુત્ર-પૌત્રને નાગનિકાના નામ સાથે સાબીત કરી શકાય. એટલે નં. ૧૫ થી ૧૮ સુધીના પરિચય યુક્ત થયેલને પરિચય, આપણે રાજાઓનાં પરસ્પર સગપણ વિશે પણ ઘટસ્ફોટ થઈ
નં. ૨, ૩, ૪ અને ૫ ગયો કહેવાશે; તથા રાણી બળશ્રીએ કેતરાવેલ શિલારાજાઓનાં વૃત્તાંત લખતી વખતે કરાવી ગયા લેખમાંની કઈ હકીકત કેને લાગુ પાડી શકાય છે તે છીએ. હવે રાણી બળશ્રીના શિલાલેખોનો પરિચય પણ સ્વયંસિદ્ધ થઈ જશે. કરાવવાને અવસર નજીક આવી પહોંચ્યો છે એમ નં. ૧૫ થી ૧૮ સુધીના પરસ્પર સંબંધ વિચારવાને અમારું માનવું થાય છે. પરંતુ તેની ઓળખ આપતાં આધુનિક ઇતિહાસમાંથી તે કઈ સામગ્રી લભ્ય થતી પહેલાં, તે પિતાને ગૌતમીપુત્રની મા અને વાસિષ્ઠપુત્રની નથી દેખાતી. પરંતુ પૌરાણિક ગ્રંથને આધારે, અમદાદાદી તરીકે જે ઓળખાવ્યા કરે છે તથા બન્ને જણા વાદની ધી ગુજરાત વર્નાકયુલર સોસાઇટી તરફથી પ્રગટ એક પછી એક ગાદીએ બેઠા હોવાનું તેમાં જણાવે થતા “બુદ્ધિપ્રકાશ' નામે સામયિકમાં, પુ. ૮૧, અંક ૧ છે, તે તે બને રાજવીઓનું સ્થાન કયાં છે, તે આપણે માં પૃ. ૪૮ થી ૫૫ સુધી શ્રીયુત ધનાલોલ ચંદુલાલ નક્કી કરવું આવશ્યક છે. આ સમય પૂર્વે જેમ, તેવી મુનશીજીએ “ પશ્ચિમ ભારતવર્ષના શક ક્ષત્રપ” નામને નામધારી વ્યક્તિઓ થઈ ગઈ છે તેમ હવે પછી પણ થઈ -શિર્ષકનો એક લેખ લખ્યો છે. તેમાંથી ઉપયોગી
છે; પૃ. ૩૯-૪૩ ઉપર આપેલી નામાવળી ઉપરથી સમજી કેટલાક મુદ્દા તારવી શકાય છે. લેખ તે શક* શકાય છે કે, હવે પછીમાં તેવાં ચાર જોડકાંઓ ગાદી ક્ષત્રપને આશ્રયીને લખાયો છે અને તેમાંના વિચારે ઉપર બેસવાને ભાગ્યશાળી થયાં છે. નં. ૧૭, ૧૮ વાળું, અધપિ જે કેટલાંક વિધાન આ ક્ષત્ર અને શક 1. ૨૪, ૨૬ વાળું, ન. ૨૬, ૨૭ વાળું અને નં. ૨૮, પ્રજાને અંગે પ્રચલિત થઇ રહ્યાં છે તેને અનુલક્ષીને ૨૯ વાળું. આ ચારમાંથી કયું જોડકું, રાણી બળશ્રીના વિવાદ સાથે પોતાના વિચારે અનુમાનરૂપે જણાવાયા પુત્ર-પૌત્રવાળું ગણવું જોઇએ તે આપણે પ્રથમ નક્કી છે પરંતુ તે સર્વ સાથે આપણને નિસબત નથી. વળી કરી વાળવું જોઈએ. અત્યારે નં. ૧૫ના રાજાનું તેમાંના કેટલાક, કયાં કયાં સુધારવા યોગ્ય છે તે હવે વર્ણન કરી રહ્યા છીએ. જ્યારે તે ચારે જોડકાંમાં આ પૂર્વેના ચાર વિભાગના જ્ઞાનથી વાચકવર્ગને સમજી જોડાયેલાનો નંબર છે, તેના કરતાં વિશેષ છે. એટલે શકાય તેવા પણ છે; એટલે તેને આગળ લાવવાની તેમને વિશે જ્યારે કાંઇક માહિતી ધરાવતા થઈ જઈએ જરૂરિયાત જણાતી નથી. પરંતુ જે કાંઈ વિશેષ ત્યારે જ કહી શકાય કે, રાણી બળીને પુત્ર-પૌત્ર પ્રકાશ પાડે તેવું લખાયું છે, તેટલાનાં અવતરણ કોણ હતા. તેથી સારા માર્ગ એ છે કે, તેનો નિર્ણય તરીકે અને તે પણ તેના સારરૂપે જ અત્રે પ્રથમ કરવાનું કાર્ય આગળ ઉપર મુલતવી રાખવું. અને અત્ર ટાંકી બતાવીશું અને તે બાદ તે ઉપર ધટતું વિવેચન તે નિર્ણય ગ્રહણ કરીને જાણી લઈને–આગળ વધવાને કરી તેમાંથી શું સત્ય છે તે આપણે તારવી લઈશું. આરંભ કરી દે. એટલે જણાવવાનું કે નં. ૧૭ વાળે (૧) (બુદ્ધિપ્રકાશ, પૃ. ૫૧માં લખ્યું છે કે – બળશ્રીને પુત્ર અને નં. ૧૮ વાળે તેને પૌત્ર થતે “વિક્રમાદિત્ય નામને રાજા હતે...એ રાજા શાતવાન
(૪) શાતવાહન કે સાતવહન નામ તો ઘણે ઠેકાણે મળી કહીએ તે ચાલે, લેખકે તેમ કરવાનું કારણ રજુ કર્યું હોત આવે છે, તે ઉપર પ્રથમ પરિચ્છેદે આપણે ચર્ચા પણ કરી તે અતિ ઉપયોગી થાત. હસ્તષ થએ તે લાગતું નથી જ છે, પરંતુ “સાતવહાન' શબ્દ તે અપરિચિત જ છે એમ કેમકે તે શબ્દ વારંવાર તેમણે વાપર્યો છે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat