Page Text
________________
૧% ] મકિના શિલાલેખનું કારણ
[એકાદશમ ખંડ હેય તેવા સ્થાન ઉપર, નાના ખડખલે તેણે ઉભા એકીકરણ કરતાં સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે, પ્રિયદર્શિન કરાવ્યા છે, જે સ્થાને તેના ધર્મના છેલ્લા તીર્થંકર અને સાતકરણિ વચ્ચે મસ્કિસ્થળે (કે આસપાસ) યુદ્ધ શ્રી મહાવીરને પિતાની જીવંત અવસ્થામાં અનેક રમાયું હશે, જેમાં પ્રિયદર્શિનનું અંગત માણસ મરણ સલી-નપરિભાષામાં ઉપસર્ગો કહેવાય છે તે- પામ્યું હશે. વળી તે મરણ નીપજાવવામાં શાતકરણિ ભોગવવી પડી છે, તે સ્થાન ઉપર સ્તંભલેખ ઉભા ભયંકર રીતે કોઈને કેઈ જાતની પ્રપંચ જાળ પાથરી કરાવી તેની ટોચ ઉપર શ્રી મહાવીરને ઓળખાવતું હેવી જોઈએ. આટલું નક્કી કર્યા બાદ તે અંગત સગું જે ચિહ-લંછન-સિંહ છે તે ગોઠવ્યું છે. આ પ્રમાણે કેણ હોઈ શકે તે પ્રશ્ન વિચારો રહે છે. આપણે સાબિત કરી બતાવ્યું છે. આ કથનથી એટલું . રમાં અશોકવર્ધન અને પ્રિયદર્શિનનાં વૃત્તાંત પ્રતિપાદિત થયું કે, મસિકસ્થળને લેખ નાના ખડકાકારે લખતાં વિધવિધ કલ્પના કરીને, તે તે સમ્રાટના કોઈ હાઈ, તે સ્થાન ઉપર પ્રિયદર્શિનનું કઈ અંગત સમું પુત્ર કે ભાઈ હોવાનું નામ સૂચવ્યું છે. પસ્તુ અત્ર મરણ પામ્યું હશે. આ સ્થાનની જગ્યા વર્તમાનકાળે વર્ણવાયેલી હકીકત ઉપરથી સમજાય છે કે, તેમાં નિઝામીરા. રાયપુર જીલ્લામાં આવેલી છે; જેમ તે અશોકવનના કોઈ સગાં કરતાં પ્રિયદર્શિનનું સમું જ સમયે શાતકરણિના રાજ્ય વિસ્તારમાં તેને સમાવેશ સંડોવાયેલું હોવું જોઈએ. તે તે સગું કર્યું હશે? અલહાબાદ થતો હતો, તેમ તે સમયે શાતકરણિને તાબે કલિંગદેશ કૌશંબીના સ્તંભલેખમાં કંવર તિવલ અને ચારૂવાકીનાં પણ હતો, તેથી તેમને કલિંગપતિ પણ કહેવામાં નામ આવે છે. પ્રિયદર્શિનના કુટુંબ પરિવારનું વર્ણન આવતા. મતલબ કે મસ્કિનું સ્થળ અને કલિંગદેશ– કરતાં પુ. ૨, પૃ. ૨૯૬ અને તેની ટીકાઓમાં આપણે બને શાતકરણિની સત્તામાં હતા. કલિંગદેશમાં આવેલ ઇસારે પણ કર્યો છે કે, આવાં નામ જોતાં તે. તેઓ ધૌલી-જાગૌડાના શિલાલેખમાં, પ્રિયદર્શિને બે વખત દક્ષિણના સ્વામી આંધ્રપતિની બહેન અને તેને પુત્ર શાતકરણિને હરાવ્યાનો જે ઉલ્લેખ કરેલ છે, તેમને હેવાનું સંભવિત છે. વળી વિદ્વાનનું મંતવ્ય થયું છે એક પ્રસંગ ઉપર જણાવેલ મસ્કિના સ્થળે બન્યું કે (મિથ અશોક, પૃ. ૧૯૮, ટી. નં. ૩૩) આ કુમાર હેવાનું, અને બીજે કલિંગની ભૂમિ ઉપર બન્યો તિવલનું મરણ નીપજયું હોવું જોઈએ, કેમકે તે ગાદી હોવાનું માનવું રહે છે. કલિંગની ભૂમિ ઉપર શા માટે ઉપર આવ્યો નથી. આ બધા સંગ એવા અનુમાન યુદ્ધ થયું હતું તે આગળ ઉપર વર્ણવવાનું છે એટલે ઉપર લઈ જાય છે કે, મરિકના સ્થળસાથે પ્રિયઅહીં તે મસ્કિને અંગે જ બનેલ હકીકત જણાવીશું. દર્શિનની રાણી ચારૂવાજી કે કુમાર તિવલને જરૂર સબંધ આને વિચાર કરતાં ગત પારિગ્રાફે તેનું નામ કૃષ્ણ હોવો જોઈએ. આ અનુમાનને વળી બીજી રીતે પુષ્ટી કેમ પાડવામાં આવ્યું હશે તે બાબતને ઈશારો કરી ગયા મળે છે. પ્રિયદશિને-ઉર્ફે સંપ્રતિ–પિતાની કૃતિઓછીએ તે પ્રસંગ સ્મરણમાં તરી આવે છે. તે પ્રસંગને માંની કેટલીકમાં તેના કર્તા તરીકે પોતાનું નામ આપ્યું સમ્રાટ રાજપ્રપંચ તરીકે લેખાવ્યો છે તથા પોતે છે, જ્યારે કેટલાકમાં પિતાનું નામ જણાવ્યું જ નથી; કોધમાં તેને મારી નાંખ્યો હોત, પરંતુ અંગત સંબંધને અને તેનો ખુલાસો કરતાં અમે એમ જણાવ્યું છે કે, લીધે જીવતે મૂકી દીધાનું પણ જણાવ્યું છે. બીજી સમ્રાટઅશોક જ્યાં સુધી જીવતો હતો ત્યાં સુધી બાજી મસિકના સ્થળે કોઈ અંગત સંબંધીજનનું મરણ (ઈ. સ. પૂ. ૨૭૧=મ. સં. ૨૫૬ પિતાના રાજ્યકાળે નીપજયું હોવાનું જણાવી ગયા છીએ. આ બધાનું ૧૯ વર્ષ બાદ) તેણે જે કરાવાયું છે તેમાં પોતાના
(૩) જ્યાં યુગપુરાણના આધારે (જુઓ પુ. ૪માં 9.૨૦, ઉપસ્થી તેમનો અન્ય વિસ્તાર નક્કી કરીને પૂરવાર કર્યું છે કે, ટી, નં. ૨૨) કલિંગપતિને ‘શાત' તરીકે ઓળખાવ્યો છે. વળી કલિંગદેશ તમને તાબે હતા, તેથી શાત રાજાઓને લિંગઆ નં. ૪, ૫, ૬, ૭ ઈ. રાજાઓના મળી આવેલ સિક્કા પતિ પણ કહેવામાં આવતા હતા,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034581 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Bhag 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Jain Shwetambar Conference |
| Publication Year | 1941 |
| Total Pages | 436 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 25 MB |