Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 200

૧૭૬ ] ગૌતમીપુત્રનાં સમય, નામ, તથા ઉમર [ એકાદશમ ખંડ શતવહન વંશ (ચાલુ) વાસિષ્ઠપુત્ર છે તે દર્શાવ્યું હેત પણ તેમ કરાયું નથી;
ઉપરાંત નં. ૩ વાળાના સમયે પ્રિયદર્શિનને ઉતભવ (૬) ગતમીપુત્ર સ્કંધરસ્તંભ ઉફે કૃષ્ણબીજો .
પણ થયો નહતું. આ બે સંયોગને લીધે નં. ૩વાળા સર્વે પુરાણોમાં તેને સમય ૧૮ વર્ષને આપ્યા છે. કણનો આ સિક્કો ન હોવાનું નક્કી કરવું પડયું. એટલે આપણે તેમાં ફેરફાર કરવા કારણ રહેતું નથી. પછી પ્રિયદર્શિનના સમકાલિનપણુયે કેણું
• તે હિસાબે તેને સમય ઈ. સ. થયું હોય તે શેધી કાઢવા તરફ ધ્યાન દેરાયું. તે સમયે તેનાં સમય, નામ, પૂ. ૨૯૯ થી ૨૮૧ ૧૮ વર્ષની કે. અને નં ૭ વાળા બે ભૂપતિ જ થયા છે. તેમાં તથા ઉંમર ગણ રહે છે. જો કે કેટલાક
નં. ૭ વાળાનું નામ પણું સ્પષ્ટ રીતે વાસિષ્ઠપુત્ર કારણવશાત તે આંકને એક
શાતકરણિ જ સર્વ ઠેકાણે લખાયાનું જણાયું છે એટલે વર્ષ વહેલ મેડ કરી ૩૦૦ થી ૨૮૨ અથવા તો
તેને પણ બાકાત કરવો પડયો. પછી નં. ૬ એકલાની ૨૯૮ થી ૨૮૦ સુધીને ઠરાવવા અને તેમ કરવાથી
જ વિચારણા કરવી રહી અને તે ઉપનામ તેનું જ હોવાનું પૂર્વે થઈ ગયેલાના સમયમાં પણ યથાયોગ્ય સુધારો
લગભગ દરેક રીતે સુયોગ્ય લાગ્યું છે; કેમકે પ્રિયદર્શિને વધારે કરી લેવા, પ્રથમ જરૂરિયાત લાગી હતી. પરંતુ કોતરાવેલ ધૌલી-જાગૌડાના લેખથી પણ તેને સમઅનેક વિચારણાના અંતે (સતર વર્ષ ઉપર થોડી ઈન મળે છે જેની હકીકત આગળ આપવામાં મહીના લેખી અઢાર વર્ષે રાજ્ય ચાલ્યાનું ગણી) આવી છે ). સિક્કામાં હાથી ૫ણ છે, તેના મરણના ૨૯૯ થી ૨૮૨–૧ નો સમય જ પાકે પણે માનવાનું સમયનો મેળ પણ ખાતે જણાય છે, તેમ મસ્કિન ઠરાવવું પડયું છે. જે હકીકત આગળ ઉપર આવવાની
શિલાલેખનું સ્થળ તથા અલહાબાદના સ્તંભ લેખમાં છે એટલે અહીં માત્ર તેને ઉલ્લેખ કરીને જ
કોતરાયેલી હકીકત પણ, તે કલ્પનાને મજબૂતી આપતી આગળ વધીશું.
દેખાય છે. આવાં અનેકવિધ કારણોને લીધે નં. ૬ તેની ઉમર વિશે ક્યાંય સૂચન થયાનું જે કે વાળાનું નામજ કષ્ણ હોવાનું નિશ્ચિતપણે ઠરાવવું વાંચવામાં આવ્યું નથી પરંતુ સર્વ પરિસ્થિતિને પાયું છે. વળી તે જ નામને એક રાજા આગળ થઈ વિચાર કરતાં તે પણ ગાદીએ આવ્યો હોય ત્યારે ગયો હોવાથી આનું નામ કૃષ્ણબીજો રાખવું જોઈએ ૪૦-૪૫ ની ઉંમરને હેવાનું સમજાય છે. એટલે તે દેખીતું જ છે. ઉપરાંત એક પછી એક ગાદિએ તેનું આયુષ્ય ૬૦ વર્ષની લગભગનું ગણવું રહે છે. આવતા રાજાએ, સામાન્ય રીતે પિતા-પુત્રના સંગ
તેનું ઉઘા, નામ અંધસ્તંભ હતું જ, કેમકે સર્વ પણે જ જોડાયેલા હોય છે, અને પિતા જે ગાત્રની પુરાણે તે વિશે સંમત દેખાય છે. જ્યારે ગૌતમીપુત્ર કન્યા પરણે તે જ ગોત્રની કન્યા, પુત્ર બનતાં સુધી અને કૃષ્ણવાળાં નામ, અમે સંજોગાધિન જોડી કાઢત્યાં પરણી શકતું નથી; કેમકે તેમ કરવા જતાં, પુત્રને છે તે આ પ્રમાણે છે. પુ. ૨માં તૃતીય પરિચ્છેદે તેની માતૃપક્ષની સગાઈની ગૂંચમાં આવી જવું પડે સિક્કા નં. ૬૨ નું વર્ણન આપ્યું છે. તે ઉપરથી છે. આ બે પ્રકારના નિયમને ધ્યાનમાં રાખીને એમ સમજાય છે કે, તેમાં સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનનું સાંકેતિક ઠરાવવું પડયું છે કે, નં. ૫ વાળો જ્યારે માહરીપુત્ર ચિહ્ન જે હાથીનું હતું તે સવળી બાજુ કતરાયું છે. છે અને નં. ૭ વાળ વાસિષ્ટપુત્ર શાતકરણિ છે, ત્યારે એટલે રાજ કૃષ્ણ તે પ્રિયદશિનને ભત્ય કરે છે આ નં. ૬વાળાને આ વંશના અનેક અન્ય ભૂપતિઓની તેટલું ચોક્કસ થયું. પછી એટલું જ વિચારવું રહ્યું પેઠે ગૌતમીપુત્ર શાતકરણિ તરીકે લેખવામાં કાંઈ કે તે કૃષ્ણ કોણ? . ૩ વાળાનું નામ પણ તે જ અયુક્ત નહીં જણાય. તેમજ નં. ૩ વાળા તેને નામેરી છે, તે આ કુષ્ણ વળી કાણ? જો નં. ૩ વાળા જ • વાસિષ્ઠપુત્ર લેખાય છે ત્યારે આ દ્વિતીય નામધારીને કૃષ્ણ કહેવાને તાત્પર્ય હેત તે તેનું વિશેષણ જે પૂર્વનાથી અલગ પાડવાને ગૌતમીપુત્રનું ઉપનામ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat