Prachin Bharat Varsh Bhag 05

SR No.: 034581
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1941
Total Pages: 436
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 25 MB

Page 185

-અષ્ટમ પરિચ્છેદ ]
વસતશ્રીને રાજ્ય વિસ્તાર ગાદીએ બિરાજવાને ભાગ્યશાળી થયા છે ત્યારે વસત- તેર વર્ષે પણ આ રાજા મક્ષિકશ્રીના રાજ્યજીવનનાં બીને બે વખત ગાદીએ આવવાને અવસર પ્રાપ્ત થયો સ્વતંત્રપણે જ વ્યતીત થવા પામ્યાં હતાં. આ રીતિએ છે. પછી આ અવસરને સુભાગ્ય, દુર્ભાગ્ય કે કમભાગ્ય તેને ત્રણ ત્રણ સમ્રાટોનું માંડળિકપણું સેવવું પડયું ગમે તે કહે તે જુદી વસ્તુ છે. ત્રીજી વિશિષ્ટતા એ છે કે, હતું. આ પ્રમાણે તેના રાજ્યની ચાર વિશિષ્ટતાઓ આવા દીર્ધવહીવટી રાજકર્તાઓમાં સૌથી વિશેષ શાન્તિ- સમજી લેવી. પ્રિય રાજઅમલ જે કાઈને નિવડયો હોય તે આ એક બાજુ કહેવું કે તેનું રાજ્ય એકદમ શાન્તિમય વસતશ્રીનો જ છે. સાધારણ રીતે તેનું રાજ્ય એવી નીવડયું છે અને બીજી બાજુ ‘રાજ્ય વિસ્તાર’ની સરળતાથી નિર્વહન થવા પામ્યું છે કે તેમાં કોઈ
હકીકત લખવી, કે જેનો અર્થ બનાવ જ બન્યો નથી' એમ કહીએ તો પણ ચાલે. રાજ્ય વિસ્તાર સામાન્ય રીતે એવો જ કરી થી અને સર્વથી-ટી વિશિષ્ટતા એ છે કે, તેણે
શકાય, કે તેના રાજ્યની હદ, જે જેટલા સમ્રાટોનું માંડલિકપણું સ્વીકારવું પડયું હતું, તેને પોતાના પૂર્વજ પાસેથી વારસામાં મળી હતી, એટલે કે તેને માથે જેટલા ધણી થયા હતા તેટલા તેમાં કાંઈક વધારો કે ઘટાડો થયો હોવા જોઈએ જ; કોઈ રાજવીને માથે થયા નથી. જ્યારે તે પ્રથમ અને જ્યારે આ પ્રકારે વધઘટ થાય ત્યારે સ્વાભાવિક જ ગાદીએ બેઠા હતા ત્યારે તેનો સ્વામી મગધપતિ મહાનંદ છે કે તેને કોઈને કોઈ પ્રકારે, કેાઈ રાજવી સાથે યુદ્ધમાં હતે, બીજીવાર જ્યારે તે ગાદિપતિ બન્યો ત્યારે ઉતરવું જ પડયું હોય; અને યુદ્ધ કરવું પડયું એટલે ચંદ્રગુપ્ત હતું. તેની પછી બિંદુસાર સમ્રાટ થયો એટલે શાન્તિને ભંગ થયો જ કહેવાય. આ બધાં સિદ્ધાંત તે તેને સ્વામી થયો. પરંતુ બિંદુસાર રાજે, જ્યારથી ખરા તો છે જ. પરંતુ એવું કાંઈ સર્વથા નિરંતર સત્યજ ૫. ચાણકયએ-ઈ. સ. પૂ. ૩૫૦ આસપાસ–વાનપ્રસ્થ નથી કે, યુદ્ધ વિના રાજ્યની વધઘટ ને જ થઈ શકે. સ્વીકાર્યું અને તે સ્થાને નવો મંત્રી પ્રધાનપદે આવ્યો વસ્તુતઃ સ્થિતિ એમ બનવા પામી હતી કે, રાજા ત્યારથી, મગધસામ્રાજ્યમાં જે ચારેકોર બળવો જેવી વસતશ્રીના પિતાના મરણ સમયે જેટલા મુલક સ્થિતિ થઈ રહી હતી તે સમયે એટલે આશરે ઈ. સ. પૂ. આંધમતિની આણમાં હતો તેટલો મુલક તે તેને ૩૪૭માં આંધ્રપતિ પણ સ્વતંત્ર થઈ ગયો હતો. તે વારસામાં મળ્યો હતો જ. વચ્ચે રાજા શ્રીકૃષ્ણના રાજ કે પિતાના મરણપર્યત છે. સ. પૂ. ૩૧૭ સુધીના ૩૦ અમલના દસમાં વર્ષના અંતે જેકે ચંદ્રગુપ્તની સાથેના વર્ષ સુધી સ્વતંત્ર જ રહ્યો હતે. બિંદુસારના મરણ બાદ યુદ્ધમાં તેનું મરણ થયું હતું તેથી મધ્યપ્રાંત અને તેને પુત્ર અશકવર્ધન મગધપતિ બન્યો હતો અને બિહારવાળે આંધસામ્રાજ્યને કેટલેક મુલક ચંદ્રગુપ્તના તેના સમયે પણ ઈ. સ. પૂ. ૩૩થ્વી ૩૧૭ સુધીના હાથમાં ગયો કહી શકાય, પરંતુ અકેંદ્રિત ભાવનાની તેર વર્ષપર્યત-જોકે આ વસતશ્રી જીવતે જ તે છતાં પદ્ધતિને લીધે, ખંડિયાપણુને સ્વીકાર થંવાથી, કૃષ્ણની સમ્રાટ અશોકના રાજ્યની છાયા તેને સ્પર્શી શકી પાછળ આવનાર તરીકે મલ્લિકા વસંતશ્રીને પાછા સુપ્રત નહતી. બકે આ વસતશ્રીની પાછળ ગાદીએ આવ- થઈ ગયા હતા. એટલે વાસ્તવમાં સ્થિતિ એ પ્રવર્તતી નાર તેના પુત્રને પણ અશોકની છાયા ઘેરી શકી કહી શકાય કે વસતશ્રી તેના પિતાના મરણ સમયે મહાતી, જે તેના વૃત્તાંત ઉપરથી જાણી શકાશે. જ્યની ભૂમિવિસ્તારને ધણી હતો, લગભગ તેટલી જ મતલબ કે સમ્રાટ અશોકના સમકાલિન તરીકેનાં છેટલાં પૃથ્વીનો અત્યારે કરીને ગાદીએ બેઠે ત્યાર પણ હતા.
(૯) એમ પણ બનવા પામ્યું હોય કે, અતિપયોગી પરિસ્થિતિ જોતાં એમ જ સાર નીકળે છે કે તેનો રાજ્યઅમલ બનાવે તે બની રહ્યા હોય, પરંતુ તેની ધ જ મળી શાતિથી જ પસાર થઈ ગયા હતે. રકતી ન હોય. આ પ્રમાણે બનવા થગ્ય છે, પરંતુ સધી .
૨૧