Prachin Bharat Varsh Bhag 04

SR No.: 034580
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Publication Year: 1938
Total Pages: 476
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 59 MB

Page 359

૩૧૭
ચતુર્થ પરિચ્છેદ
શબ્દ ઉપરનો પ્રકાશ વાળતા. તેમાં ચે જ્યાંસુધી બનતું, ત્યાંસુધી તે પિતાના એમ બને ભિન્ન હેય, તે તે જગ્યા માટે કે તે કાર્ય નામને બદલે કાંઈક સાંકેતિક ચિન્હને ઉપયોગ માટે, અંગુલિનિર્દેશ કરતા (Demonstrative કરીને પતાવી દેતા હતા. રાજા ખારવેલે પણ ઉપરના words this very spot or that very deed) સિદ્ધાંતનું અનુકરણ કર્યું હોય એમ તેના લેખની શબ્દો વાપરતા નથી. માત્ર મેધમ જ શબ્દ વાપરીને ભાષા ઉપરથી જોઈ શકાય છે. તે પોતે એકાંતરે . જણાવે છે કે અમુક સમયે અમુક કાર્ય કર્યું હતું. અત્ર એકાંતરે–એટલે કે એક વર્ષ મૂકીને બીજે વર્ષે આવાં આપણે જોઈએ છીએ કે રાજા ખારવેલે તે સમય, લેકહિતનાં કાર્યો તે કર્યો જતો જ હતો, છતાં આ સ્થાન કે બનાવ, કોઈને પણ સંબંધ રાખ્યા વિના બે પંકિતમાં જેવો સ્પષ્ટ નિર્દેશ કર્યો છે તેવો બીજી સર્વ બનાવો એક જ સ્થાનમાં અને એક જ લેખમાં જગ્યાએ કર્યો નથી જ. એટલે સમજાય છે કે આ વર્ણવી દીધાં છે એટલે તેમાં આલેખેલી સર્વ હકીકત કાર્યો તેને પિતાને કદાચ અતિ મહત્ત્વનાં તેમજ ભવિ- એકલા કલિંગને જ લાગુ પડતી હતી એમ માનવાનું ષ્યની પ્રજાને વિશેષ ઉપકારક નીવડવાનું લાગ્યું હશે. નથી. બ૯કે કલિંગને ઉદ્દેશીને જે સ્પષ્ટ વક્તવ્ય કરાયું
આટલું પ્રસ્તાવિક વિવેચન કરી હવે આપણે હેય, તેજ માત્ર કલિંગ પરત્વનું છે અને બાકીનું સર્વ આગળ વધીશું. રાજા ખારવેલ પિતે કલિંગપતિ હતે જે કાંઈ લખાયું છે તે અન્ય પ્રદેશને અંગે છે એમ તેથી તેણે મહાવિજયપ્રાસાદ બંધાવ્યાનું તથા આડત્રીસ સમજી લેવું જોઈએ. આ નિયમ પ્રમાણે વિચારતાં લાખ દ્રવ્ય તેમાં ખચાયાનું જે લખ્યું છે તે આ નં. ૯ અને ૧૦ મી પંક્તિમાં દર્શાવેલ પ્રાસાદનિર્માણ કલિંગ દેશને અથવા તે હાથીગુફાના સ્થાનને આશ્ર- અને તેમાં ખર્ચેલ દ્રવ્યવાળી હકીકત કલિગ દેશ (નહીં યીને જ હોવું જોઈએ એમ સર્વ વિદ્વાનોનું માનવું કે કલિંગ રાજ્ય) સિવાય અન્ય ભૂમિને લગતી હોવાનું થાય છે. જ્યારે તે લેખમાં વપરાયેલી ઇબારત ઉપરથી નક્કી થાય છે. એટલે વિચાર કરે રહે છે કે તે આ પ્રાસાદને લગતી હકીકત કલિગ સિવાયની અન્ય કયો પ્રદેશ હશે? લેખની હકીકત તે સર્વ દક્ષિણ ભૂમિને અંગે લખાયેલી હેય એમ અમારું માનવું હિંદને લગતી છે. હવે તેણે જે જે દેશે દક્ષિણ હિંદમાં થાય છે. કેમકે (૧) સામાન્ય નિયમ હમેશાં એ ગણાય છતી લીધા છે તેમાં પલવ, પાંડવ્યા, અને મદુરાનાં છે કે, જે કઈ રાજા પોતે મેળવેલ વિજયનું અથવા નામે તે સ્પષ્ટ જણાવી જ દીધાં છે, એટલે તે વઈને તો લેક હિતના કરેલ અન્ય કાર્યનું વિવેચન કરવા પછી જે ભૂમિ બાકી રહી તે સમજાવવા પૂરતું માંડે અને તે પોતાના જ મુલકમાં કોતરાવવાનો પ્રસંગ તેનો મનસૂબો હશે એમ પુરવાર થાય છે. અને તેવી ઉભો થયો હોય તે, તે લખાણમાં મત્ર, માં, માવા, કે ભૂમિ તે માત્ર ચોલા રાજ્યની જ રહી જાય છે એમ બાવા બનો ઈ. ઈ. અંગુલિ નિર્દેશ કરતાં (demon- ભૂગોળ શીખવાડે છે. અથવા જેને આપણે આ strative forms of places or things) પુસ્તકના વર્ણન કરવાના સમયે ધનકટક-એનકટકસ્પષ્ટતાસૂચક શબ્દો વાપરે છે; પરંતુ જે કોતરાયેલા બેન્નાટકના રાજ્ય તરીકે ઓળખાવ્યું છે તે લેખનું સ્થાન અને તેમાં આલેખેલ હકીકતનું સ્થાન, ભૂમિ જ તે હેવી જોઈએ એમ આ ઉપરથી સમજાય
(૯) પ્રિયદર્શિનનું સાંકેતિક ચિન્હ હાથી છે.ખારવેલે પણ પૂર્વે રાજધાની વિશેષણ જેવું છે, એમ બતાવવાનું કે આ હાથીગુફાના લેખમાં આદિ અને અંતમાં પોતાનું ચિહ્ન પ્રદેશની રાજધાની જે તલસયામાં હતી તેમાં નહેર લાવવામાં વાપર્યું લાગે છે (શું તે બરાબર જણાતું નથી) જુઓ જે. સા. આવી: નહીં તે મેધમમાં જ રાજધાની શબ્દ શું ન લખી સં. પુ. ૩. પૃ. ૩૮૨ ટી. નં. ૧૪).
શકત ! પણ સ્પષ્ટીકરણ જે કરી બતાવ્યું છે તે સ્થાનિક પ્રસંગ (૧૦) એટલે કે Words denoting that particu- હોઈને તેની ચોખવટ કરવા માટે જ દેખાય છે.
edeત અમુક સ્થાન અથવા ના કાર્યોના (૧) આ ધનકટકની હદ, રાજધાની ઈત્યાદિ હકીક્ત ઉલ્લેખ કરીને શબ્દો વાપરે છે; જેમકેતલસૂયાની સાથે તેની માટે જુઓ ૫. ૧, ૫. ૧૫૦થી ૧૬૨નું વર્ણન