Page Text
________________
૨૭૮ ક્ષહરાટે
[ પપ્પમ ઉપરથી એક અનુમાન એમ બાંધી શકાય છે કે, માર્ગ-મુસાફરો માટેના રસ્તાઓ ઈત્યાદિ હકીકતેપાસેના ઇરાની શહેનશાહતના રાજ્ય વહીવટની પણ સંકળાયેલી લેખીએ છીએ તથા આર્થિક સત્તા. જયારે તેમના રાજ્યના આ પ્રદેશ ઉપર ચાલુ બાબતો જેવી કે વેપાર-વાણિજ્ય, હુન્નર-ઉદ્યોગ હતી ત્યારની અસર આ વિદ્યાશાસ્ત્ર ઉપર પણ આદિનાં પ્રકરણે પણ જોડાયેલ હોય છે, તેમ થઈ હશે જ કેમકે આપણે જાણીએ છીએ કે, ધાર્મિક બાબતે પણ સીધી કે આડકતરી રીતે યુનાની વૈિદકશાસ્ત્ર પણ, આર્ય વૈદકના જેવું જ તે સાથે જોડાયેલી જ ગણાવી રહે છે. તેમ જે ન શાસ્ત્રપદ્ધતિએ રચાયેલ છે તથા તેના જેટલું જ હેત તે શિલાલેખમાં તથા તામ્રપત્રમાં અકસીર અને સંપૂર્ણ ઇલાજ ધરાવનારું છે. કોતરાતા દાનપત્રોમાંની હકીકતને ઐતિહાસિક સવાલ માત્ર એટલે જ રહે છે કે, તક્ષશિલાની ગણનામાંથી સર્વદા તદ્દન દૂર જ રાખવી પડત. વિદ્યાપીઠનું શિક્ષણ પ્રથમ હશે કે ઇરાનીયન બીજું કારણ એ છે કે, ધર્મને લીધે રાજકર્તી વિદ્યાપીઠનું-પદ્ધતિનું શિક્ષણ પ્રથમ હશે; તે વસ્તુ કેમ સામાન્ય પ્રજાની સાથે ઘાટા સમાગમમાં નક્કી કરવાનું આપણી પાસે સાધન નથી તેમ આવી શકે છે. જેને લીધે તેમના રીતરિવાજ, ઇતિહાસને અંગે બહુ ચર્ચવા યોગ્ય તે વિષય રહેણીકરણી, આચારવિચાર તેમ જ આખી પણ નથી; છતાં સંસ્કૃતિના સરણનાં ધોરણે જ સંસ્કૃતિની કાંઈને કાંઈ છાયા તેમના ઉપર પડ્યા આ બાબતમાં પણ અનુમાન જો બાંધી શકાતું વિના રહેતી જ નથી. આવા અનેક કારણોને લીધે હેય તે કહેવું જ પડશે કે, પ્રથમ આર્યવૈદિક ધર્મ વિષેની વિચારણાને પણ ઇતિહાસના શાસ્ત્ર હોવું જોઈએ અને યુનાનીશાસ્ત્ર છે તે પુસ્તકની સરહદમાંથી બહાર હડસેલી કઢાતી ઉપરથી જ રચી કઢાયું હોવું જોઈએ. નથી. તેટલા માટે જ્યારે કોઈ પ્રજાને ઇતિહાસ
દરેક પ્રજાના અંતિમ વર્ણને પરિકેદમાં ધર્મ લખવામાં આવે ત્યારે તેના ઘડતરમાં માત્ર વિશે થોડું કે ઘણું લખવાને રવે મેં રાખ્યો રાજકીય, આર્થિક કે સામાજિક તથા અન્ય
છે જ, એમ સર્વ કઈ વાચ- વ્યાપારિક પ્રશ્નો જ ભાગ પૂરાવે છે એમ સમ તેનો કના મન ઉપર પ્રતીતિ જવાનું નથી, પણ તે સર્વની સાથેસાથે તેમની - ધર્મ થઈ હશે. તે માટે સહજ કઈ ધાર્મિક ક્રિયાનાં અનુકાનો અને વિધિવિધાને
પ્રશ્ન ઉઠાવશે કે, ઇતિહાસમાં પણ કેટલેક અંશે ભાગ પૂરાવતા હેવાથી તે વિષતે માત્ર રાજકાજના વિષયને જ સ્થાન હોવું યની મહાનતા પણ ઇતિહાસકારોએ આંકતા. જોઈએ, તેમાં ધર્મને વળી શું લાગેવળગે. જવાબ શીખવી જ રહે છે. અલબત્ત, તે એવા સ્વરૂપે એટલે જ છે કે, જેમ રાજકીય બાબતો સાથે આલેખવી જ જોઈએ કે જેથી વાચકાગના જનસમાજના સામાજિક હિતની બાબત-જેવી મન ઉપર કઈ ખેતી, કેમભાવી,૭૭ કે ભરી કે, લોકકલ્યાણના માર્ગો, દાનશાળાઓ, વટે- છાપ ઉત્પન્ન કરે. બાકી તટસ્થપણે ન્યાયબુદ્ધિથી
(૭) કેમ અને ધર્મ અને વસ્તુ જુદી છે એમ સમજવું જોઈએ. જેમ નતિ, શ્રેણિ, વર્ગ વિગેરેના અર્થ સમજવામાં અનેક રીતે સંકુચિતતા પેસી ગઈ છે
અને જને લગતી કિંચિત સમજૂતિ પ્રસંગોપાત (જુઓ પુ. ૧, પૃ. ૨૬ થી ૨૮ અને ૩૨૯ ૨૭૫૩૩૭ થી ૩૩; પુ. ૩ માં છડું ખંડે સંસ્કૃતિ, ધર્મ, ) અપાઈ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034579 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Bhag 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 502 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 31 MB |