Prachin Bharat Varsh Bhag 03

SR No.: 034579
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1937
Total Pages: 502
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 31 MB

Page 216

૧૮૨
અપવાદરૂપ
[ તૃતીય
ક્ષત્રપોની પછી રાજુઙલ થયો છે. એટલે કે પ્રથમ કૃષ્ણભક્ત તરીકે પિતાને દર્શાવી, કાશીપુત્ર ભાગની આ ક્ષત્રપ છે અને તે બાદ રાજુલુલ થયો છે; રાજધાની બેસનગરમાં એક પાષાણ સ્તૂપ ઊભો જ્યારે રાજુલુલના સમયની આદિ આપણે ઈ. કરાવ્યું હતું. આમ કરવાને શું હેતુ છે સ. પૂ. ૧૫૬ થી ઠરાવી છે (જુઓ આગળ જોઈએ તે સંબંધી કાંઈ જ અનુમાન તે સમયે ઉપર તેનું વૃત્તાંત) એટલે આ બધાને સારી આપણે બાંધી શકવાને સમર્થ નહોતા; પણ એ થશે કે, હગામ અને હમીમાશને સમય હવે એક કલ્પના જરૂર કરી શકાય છે, કે ઇ. બાદશાહ મિનેન્ડરના આખા રાજ્યકાળ સ. પૂ. ૧૫૯ ના મથુરાના પ્રદેશ તરફના યુદ્ધમાં દરમ્યાન=ઈ. સ. પૂ. ૧૮૨ થી ૧૫૯ સુધી રાજા ભાગ-ભાગવતે, પતિ મિનેન્ડરનું તેમજ ગણો રહે છે. આ પ્રમાણે બન્નેને સમય તે વખતના મથુરાના ક્ષેત્ર હગામ અને એક જ સરખે ગણો રહે તે એક આશ્ચર્યરૂપ હામાસના ભરણુ નીપજાવ્યાં હોવા જોઈએ. બનાવ કહેવાય, તેમાં ય હજુ એટલું તે બનવા- જે ઉપરથી તશિલાના ક્ષત્રપે (એંટીઆલસીજોગ માની લેવાય છે, તેણે (મિનેન્ડરે) ગાદીએ દાસ તે મિનેન્ડર તરફથી પંજાબને ક્ષત્રપ જ હો આવીને તુરતજ પ્રાંતિક ક્ષત્રપ નીમવાની રાજ- જોઈએ) બીકના માર્યા પિતાને પ્રતિનિધિ નીતિ ધારણ કરી હોય કે જેથી દરેક પ્રાંત વિદિશાએ મોકલી ઉપર પ્રમાણે નમતું આપ્યું ઉપર એક જ સાલમાં તેવી તેવી નિમણુંકો હશે; પણ તે બાદ એકાદ બે વર્ષમાં જ પાછી કર્યાનું લેખાય; પણ પિતાનું મરણ થતાં અને બાજી પલટાઈ ગઈ હતી; કેમકે મથુરામાં તે રાજ ખતમ થતાં જ તે ક્ષેત્રનું પણ ખતમ રાજુવુલ મહાક્ષત્રપની સત્તાની જમાવટ થઈ થાય એવું કેમ બને ? એક જ ખુલાસો કરી છે. એટલે અનુમાન કરવું રહે છે કે, પિતાના શકાય તેમ છે કે, જે રાજા મિનેન્ડરનું મૃત્યુ સરદારોનાં મરણ થવાથી ગુસ્સે થઇને રાજુલુલની અકસ્માતિક સંજોગોમાં થયું હોય તો તે જ સરદારી નીચે ન અને ક્ષહરાએ એકત્રિત અકસ્માતમાં આ તેના ક્ષત્રપ પણ ખપી જવા બનીને એક વાર ફરીને શુંગવંશી સમ્રાટ ભાગ જોઈએ. જ્યારે મિનેન્ડરનું વૃત્તાંત લખતાં એમ સાથે યુદ્ધ ખેલું હોવું જોઈએ; જેમાં રાજા કહી જવાયું છે કે, શુંગવંશી રાજા ભાગની ભાગને પરાજય થતાં, મથુરા અને પાંચાલને સાથેના યુદ્ધ સમયે તેનું મરણ નીપજ્યું હતું પ્રદેશ પાછો પરદેશી પ્રજાના હાથમાં જઈ પડ્યો; ખરું; પણ તે લડતાં લડતાં નહીં, પરંતુ તેની અને તેના ઉપર રાજુqલે મહાક્ષત્રપ તરીકે પિતાની છાવણીમાં કોઈ પ્રસરેલા રોગની પિતાની આણ પ્રવર્તાવી દીધી. આ બનાવ બીમારીમાં સપડાઈ જવાથી થયું હશે એમ ઇ. સ. પુ. ૧૫૬ માં બન્યાનું આપણે નોંધી જણાવાયું છે. વળી રાજા ભાગના વર્ણનમાં શકીએ ખરા. જ્યારે ગામ અને હગામાસ, બીજી એક બીના એમ જણાવી છે કે, ફિલાને બન્ને ભાઈઓને સંયુક્તર વહિવટ હોવાથી બેકટ્રીઅન સરદાર ઍટીઆલસીદાસ તરફથી તેમને સમય ઈ. સ. પૂ. ૧૮૨ થી ૧૫૯ સુધી એક પ્રતિનિધિ નામે હેલીઓડેરસે આવીને ૨૩ વર્ષ ઠરાવી શકાશે. આ પ્રમાણે મારું
(૨૨) કે, હિ. છે, ૫. ૧૨
-Hasama and
Hagamasha ruling conjointly,