________________
99
જૈન ધર્મ અને એકતા અલકનો અર્થ અલ્પમૂલ્યવાળા વસ્ત્ર કરનાર ટીકાકારશ્રી તેમચંદ્ર આચાર્ય સંતરારને અર્થ આ કર્યો છે નર એટલે વદ્ધમાનસ્વામીના સાધુઓની અપેક્ષાએ પ્રમાણ તથા વર્ણમાં વિશિષ્ટ તથા વાર એટલે મહામૂલ્યવાન હોવાના કારણે પ્રધાન એવા વસ્ત્ર જેમાં ધારણ કરાય છે. એની મતલબ એ થઈ કે પાર્શ્વનાથના સાધુ મહામૂલ્યવાળા અને ચિત્રવિચિત્ર કપડા પહેરતા અને ભગવાન મહાવીરના સાધુ અલ્પમૂલ્યવાળા પહેરતા હતા.
આચારાંગ સૂત્રના વિક્ષ અધ્યયનમાં પણ વસ્ત્રના પ્રકરણમાં તત્તર પદ આવે છે. જેમકે–ગઢ જુગ પુર્વ ગાન્નિા હવાલે કહ્યું हेम ते गिम्हे पडिवन्ने अहापरिजुम्नाई वत्थाई पश्द्रिविज्जा अदुवा संतरुत्तरे અલુવા મોમ, મહુવા પાસા અટુવા અવે (સત્ર ૨૯. હાલ ૨૧૨).
એને અર્થ શીલાંકાચા સાંતર છે ઉત્તર-ઓઢવાનું જેનું એ કર્યો છે. એટલે કે વસ્ત્રની આવશ્યક્તા હોય ત્યારે એવી લીએ અને પછી ઉતારીને પાસે રાખી લીઓ, • અલકના વાસ્તવિક અર્થ વસ્ત્રાભાવની સાથે આ અર્થની સંગતિ ઠીક બેસી જાય છે. એટલે કે મહાવીર સ્વામીને ધર્મ અચેલક હતા, તેમના સાધુ સદા નગ્ન રહેતા હતા અને ભગવાન પાર્શ્વનાથ ધર્મ સાન્તા હતા, તેમના સાધુ આવશ્યકતા પડયે વસ્ત્ર ઓઢી લેતા હતા. સાંતત્તરને આ અર્થ જ સંગત પ્રતીત થાય છે,
જેમ અચેલમાં “ચેલ” શબ્દ વસ્ત્રના અર્થમાં છે અને “અ” તેઓ નિષેધક છે તેવી રીતે સાંતત્તરમાં ઉત્તર પદ વસ્ત્રવિશેષ અર્થમાં છે અને સાંતર તેની અવધિ બતાવે છે. ઉત્તર અને પ્રધાન કરવાથી મહામૂલ્યવાનની એક વિચિત્ર કલ્પના કરવી પડે છે.
આ લેખની શરૂઆતમાં પંચાશકની એક ગાથા ઉધૃત કરી છે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
