________________
જૈન ધર્મ અને એઝતા
- કામુક ક્રવ્ય એટલે તરવા અને અનુયોગ એટલે મીમાંસા. દવ્યાનુયોગ એટલે આત્મા વગેરે દ્રવ્યોની મીમાંસા અથવા તનું વિવેચન. દ્રવ્યાનુયોગ તત્ત્વજ્ઞાનને વિષય છે અને તે નિશ્ચયનયને અનુસરે છે.
થરણુકરણનુગ–ચરણકરણનુગમાં ક્રિયાકાંડ, દૈનિક આવશ્યક, શ્રાવક તથા સાધુના આચારેનું વિવેચન છે. ચરણકરણાનુગમાં વ્યવહારનયથી વિવેચન કરવામાં આવેલ હોય છે.
ગણિનાગ–ગણત્રીનું જેમાં વિશેષ કામ હોય તેવા વિષયની મીમાંસા ગણિતાનુગમાં છે. જેમકે પૃથ્વીનું વર્ણન, સ્વર્ગ નરક વગેરેનું વર્ણન એટલે કે ખગોળ તથા ભૂગોળના પરિમાણોનું વર્ણન એ ગણિનાનુગો વિષય છે.
ચરિતાનુયોગ કલ્પિત કે ઐતિહાસિક કથાચરિત્રોને સંગ્રહ– તે પિતાનુયોગ અથવા કથાનુગ. એમાં ધાર્મિક, સામાજિક આદિ સર્વ વિષયને લગતી કથાઓ હોય છે.
આ ચાર વિભાગો અથવા અનુયોગો વિષયને અનુલક્ષીને પાડવામાં અાવેલ છે. પરંતુ તે વિભાગ પ્રમાણે જ અલગ અલગ સત્રો નથી, પરંતુ દરેક સૂત્રમાં એકથી વધારે અનુગોને લક્ષીને કથન છે. પરંતુ તેમાં કયે ઠેકાણે કયા અનુયોગને અનુસરીને અથવા કઈ અપેક્ષાએ તે કથન છે તે સ્પષ્ટતાથી કહેવામાં આવેલું હોતું નથી, અને તેથી જ ગેરસમજ ઊભી થાય છે અને પરસ્પર વિરોધ દેખાય છે.
[, શ્વેતાંબર અનુયોગેનું શું શું પ્રયોજન છે, તેમાં કયા કપા વિષયો રામાય છે તેનું વિસ્તૃત વર્ણન કરવામાં આવેલું નથી. પરંતુ દિગંબરેમાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
