________________
વિશળ વાધેલો બહુ જુલમી રાજા હતો અને અન્યાયનું ધન ભંડારમાં એકત્ર કરતો હતો.
રાજા જ્યારે અન્યાયી હોય ત્યારે એના અમલદારો પણ પાપિયા જ હોય. અમલદારો પ્રજાને ખૂબ કનડગત કરતા અને જે પ્રજાના ઘરમાં હોય તે પોતાના ઘર ભેગું કરતા.
ઓછા વરસાદવાળા કચ્છમાં કાળો બોકાસો બોલી ગયો. હજારો માણસો ભેગા થઈને વિશળ વાઘેલા પાસે આવ્યાં અને કરગરવા લાગ્યાં,
રાજા, અમને મજૂરી આપ, અમે ભૂખે મરીએ છીએ.”
પણ વિશળ તો સાંભળે જ શેનો ? એ તો આ માણસો, ધારામાં રહેશે તો એમને કંઈ ખાવા આપવું પડશે, એ વિચારે કંઈ પણ આશ્વાસન આપ્યા વગર એણે સહુને હડધૂત કરી કાઢી મૂક્યા. કેટલાય દુકાળિયાઓ ત્યાં ને ત્યાં મરણ પામ્યા, કેટલાક કિલ્લાની બહાર મરણ પામ્યા ને કેટલાક પાછા જતાં રસ્તામાં જ મોતને ભેટ્યા.
આ સ્થિતિ અતિ કરુણ હતી, પણ વિશળ વાઘેલાના હૃદયમાં દયાનો જરા પણ છાંટો ન હતો. એણે બધાંના મૃતદેહો ઘસડાવીને કોટની બહાર ખાઈમાં નંખાવી દીધાં, ને પોતાના કિલ્લાના દરવાજા દુકાળિયાઓ માટે બંધ કર્યા.
ધારામાંથી બચેલા કેટલાક અધમૂઆ થઈ ગયેલા દુકાળિયાઓ પચ્છમાઈ ડુંગર પર વીર કારાયલ પાસે પહોંચ્યા અને ધા નાખી.
હે વીર કારાયલ, અમારે ઉપર આભ અને નીચે ધરતી રહી છે. અમારું કોઈ નથી, પેટનો ખાડો પૂરવા પાશેર અનાજ પણ અમારી પાસે ન નથી. હે વીર, તું સતધર્મનો બેલી છે, અમારી વહારે ધા.'
વીર કારાયલ બેઠો હતો ત્યાંથી છલાંગ મારીને ઊભો થઈ ગયો અને કહ્યું, ‘ભૂખ્યા અને દુખ્યાનું પાલન એ મારો ધર્મ છે. માનવજાતની સેવા કરવી, કંગાલ ને ભિખારીને રોટી પહોંચાડવી એ મારો ઈમાન છે. હું દુઃખી માનવોને ઠોકર મારનાર વિશળ વાઘેલાની ખબર લઈ નાખીશ.
મને જો એક ટંકનું ભોજન મળશે તો અડધા ટંકનું ભોજન દુખિયાઓને 44 આપીને જમીશ. મારો દેહ દુખિયાં ભાઈબહેનો માટે કુરબાન છે.”
B કેડે કટારી, ખભે ઢાલ
