________________
સમ્રાટનું સ્મરણ - વિશ્વ ઇતિહાસનો મહાન સેનાની અને શ્રેષ્ઠ વહીવટકાર નેપોલિયન બોનાપાર્ટ (૧૭૭૯થી ૧૮૨૧) દસમા વર્ષે બ્રિટેનની લશ્કરી શાળામાં વિદ્યાર્થી તરીકે અભ્યાસ કરતો હતો. અહીં એણે પાંચ વર્ષ સુધી અભ્યાસ કર્યો. એના અભ્યાસકાળ દરમિયાન નેપોલિયન પોતાની નિશાળની આગળ લારી લઈને ઊભી રહેતી મહિલા પાસેથી ફળ ખરીદતો હતો. ક્યારેક એવું પણ બનતું કે નેપોલિયન પાસે એ દિવસે ફળ ખરીદવાના પૈસા ન હોય, તો ફળની લારી ચલાવતી મહિલા અને વિશ્વાસપૂર્વક ફળ આપતી અને કહેતી કે પૈસા મળે ત્યારે ચૂકવી દેજે.
આ રીતે નેપોલિયન ઘણી વાર ફળ લઈ આવતો અને પછી એ ફળની રકમ ચૂકવી દેતો. એ પછી તો નેપોલિયને લશ્કરી કારકિર્દીની શરૂઆત કરી અને ત્યાર બાદ તો એ ફ્રેન્ચ સેનાનો સેનાપતિ અને સમય જતાં ફ્રાન્સનો સમ્રાટ બન્યો.
- એક વાર ભૂતકાળની યાદ આવતાં નેપોલિયન બોનાપાર્ટને પેલી ફળ વેચનારી મહિલા યાદ આવી. એને શોધતા શોધતા નેપોલિયન એની પાસે પહોંચ્યા અને એણે એ વૃદ્ધાને કહ્યું,
માજી, મને ઓળખો છો ખરાં ?” અને ઝાંખી નજર ધરાવતાં માજીએ પોતાની આંખો ઠેરવીને કહ્યું કે, “હા, અરે ! તું તો પેલો છોકરો જે મારી પાસેથી ફળ લઈ જતો હતો. કોઈક વાર પૈસા ન હોય તો હું તને ઉધાર આપતી હતી, પણ તું એ રકમ પ્રામાણિકતાથી ચૂકવી દેતો હતો.”
સમ્રાટ નેપોલિયન બોનાપાર્ટે કહ્યું, “માજી, તમારી એ ઉધારી ચૂકવવા માટે આજે હું આવ્યો છું. એ ઉધાર લેનારો પ્રામાણિક છોકરો આજે દેશનો સમ્રાટ બન્યો છે.” આટલું કહી સમ્રાટ નેપોલિયને માજીનો હાથ પોતાના હાથમાં લીધો, એને વહાલથી દાવ્યો અને જીરું
મંત્ર માનવતાનો એ વૃદ્ધાને માટે નવું મકાન તથા જીવનભરની ભોજન-વ્યવસ્થા કરાવી.
81
