________________
जैनतर्क
परिजापा.
॥१४॥
चरमिति प्रतिषेधरूपोऽपि हेतुर्मिविधः, विधिसाधकः प्रतिषेधसाधकश्चेति । श्राद्यो विरुघानुपलब्धिनामा विधेयविरुधकार्यकारणस्वजावव्यापकसहचरानुपखलजेदात्पञ्चधा । यथा अस्त्यत्र रोगातिशयः, नीरोगव्यापारानुपलब्धेः १॥ विद्यतेऽत्र कष्टं, इष्टसंयोगालावात् श वस्तुजातमनेकान्तात्मक, एकान्तस्वजावानुपसलात् ३॥ अस्त्यत्र छाया, औष्ण्यानुपलब्धेः ॥ अस्त्यस्य मिथ्याज्ञानं, सम्यग्दर्शनानुपलब्धेरिति । दितीयोऽविरुधानुपलब्धिनामा प्रतिषेध्याविरुधस्वजावव्यापककार्यकारणपूर्वचरोत्तरचरसहचरानुपलब्धिलेदात् सप्तधा । यथा नास्त्यत्र नृतले कुंलः, उपलब्धिलक्षणप्राप्तस्य तत्स्वजावस्यानुपखंचात् १॥ नास्त्यत्र पनसः, पादपानुपलब्धेः शनास्त्यत्राप्रतिहतशक्तिक बीज, अंकुरानवलोकनात् ३। न सन्त्यस्य || प्रशमप्रवृतयो जावाः, तत्त्वार्थश्रधानालावात् ।। नोजमिष्यति मुहूर्तान्ते स्वातिः, चित्रोदयादर्शनात् ५। नोदगमत्पूर्वजाअपदा मुहूर्तात्पूर्वमुत्तरजाप्रपदोजमानवगमात् ६॥ नास्त्यत्र सम्यग्ज्ञानं, सम्यग्दर्शनानुपलब्धेरिति । सोऽयमनेकविधोऽन्यथानुपपत्त्येकलक्षणो हेतुरुक्तोऽतोऽन्यो हेत्वालासः, स त्रेधा, असिझविरुझानैकान्तिकनेदात् । तत्राप्रतीयमानस्वरूपो हेतुरसिमः, स्वरूपाप्रतीतिश्चाज्ञानात्सन्देहादिपर्ययाघा,स विविध, उज्जयासिघोऽन्यतरासिघश्च । श्राद्यो यथा शब्दः परिहामी चानुषत्वादिति । दितीयो यथा श्रचेतनास्तरवः, विज्ञानेन्जियायुनिरोधलक्षणमरणरहितत्वात् , अचेतनाः सुखादयः उत्पत्तिमत्त्वादिति वा । नन्वन्यतरासियो हेत्वालास एव नास्ति, तथाहि-परेणा सिद्ध इत्युनाविते यदि वादी न तत्साधक प्रमाणमाचक्षीत, तदा प्रमाणालावाऽनयोरप्यसिझोऽयाचहीत तदा प्रमाणस्यापक्षपातित्वामुत्नयोरपि सिद्धः। श्रथ यावन्न पर प्रति प्रमाणेन प्रसाध्यते, तावत्तं प्रत्यसिद्ध इति चेत् गौणं तद्यसिझत्वं, न हि रत्नादिपदार्थस्तत्त्वतोऽप्रती
॥१४॥
