________________
અધ્યાત્મકલ્પદ્રુમ સૂક્તરત્નમંજૂષા
९/१६ स्वाध्याययोगैश्चरणक्रियासु,
व्यापारणैादशभावनाभिः । सुधीस्त्रियोगीसदसत्प्रवृत्तिफलोपयोगैश्च मनो निरुन्ध्यात् ॥२१॥
વાચનાદિ સ્વાધ્યાયના યોગો, ચારિત્રની ક્રિયામાં પ્રવૃત્તિ, બાર ભાવનાઓ અને ત્રણે યોગની શુભાશુભ પ્રવૃત્તિના ફળની વિચારણાથી બુદ્ધિમાન જીવે મનને જકડી રાખવું. ९/१७ भावनापरिणामेषु, सिंहेष्विव मनोवने ।
सदा जाग्रत्सु दुर्ध्यान-शूकरा न विशन्त्यपि ॥२२॥
મનરૂપ જંગલમાં, ભાવના અને શુભ પરિણામરૂપ સિંહો જો જાગ્રત હોય, તો દુર્ગાનરૂપી સૂવરો પ્રવેશતા પણ નથી. /૨ મન: સંવૃy દે વિન્!, સંવૃતમના યત: |
याति तन्दुलमत्स्यो द्राक्, सप्तमी नरकावनिम् ॥२३॥
હે વિદ્વાન્ ! મનનું નિયંત્રણ કર, કારણકે અનિયંત્રિત મનવાળો તંદુલમભ્ય તરત જ સાતમી નરકે જાય છે. ૨૪/રૂ પ્રસન્ન રેન્દ્રરાનÊ:, મન:પ્રસરસંવર
नरकस्य शिवस्यापि, हेतुभूतौ क्षणादपि ॥२४॥
પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિના મનનો પ્રસાર (અસંયમ) અને સંયમ, ક્ષણવારમાં નરક અને મોક્ષના કારણ બન્યા.
