Page Text
________________
૩૮
પ્રકરણ : ૩ ધર્મક્રિયા કરતા દેખાય તો પણ પ્રાયે તે બધી ક્રિયા લોકસંજ્ઞા,
ઓઘસંજ્ઞા, મહાગ્રહ, અને કદાગ્રહવાળી હોવાથી તેમાં ક્રિયાજડતા જ વધારે હોય છે અને સાચી સમજણ અથવા સાચી મુમુક્ષુતા તેમાં પરિણમતી નથી. કારણકે ‘પૌલિક પદાર્થોમાં સુખબુદ્ધિ છે.'
કોઈક ભવ્ય જીવને મહાનું પુણ્યના ઉદયથી કાળલબ્ધિ પાકે છે ત્યારે તે જીવને પોતાના આત્માની સાચી ‘અંતરદશા' પ્રાપ્ત થાય છે અને તેવો જાગૃત જીવ કારાગૃહરૂપી સંસારમાં બંધાયેલા પોતાના આત્માને કર્મબંધનથી મુક્ત કરવા સપુરુષાર્થ કરવા તૈયાર થાય છે. પરપ્રકૃતિનો એક મહાન સિદ્ધાંત છે કે જયારે કોઈ પણ ચેતના (જીવ - મનુષ્ય) આત્મકલ્યાણના માર્ગે આગળ વધવા સાચો પુરુષાર્થ કરવા કટિબદ્ધ થાય છે ત્યારે તેની સમસ્ત ચેતના સૃષ્ટિ (Counsciousness) તેને મદદરૂપ થાય છે. પોતાની મેળે જ તેના જીવનમાં મંગળ પ્રસંગો બને છે અને કોઈ સત્સંગી મિત્રનો, કોઈ સન્શાસ્ત્રનો યોગ, કોઈ અનુભવી કે જ્ઞાની મહાત્માનો યોગ ઈશ્વરકૃપાથી બની જાય છે અને તે જીવ જો આવા ઉત્તમ નિમિત્તોનો લાભ લેવાનો નિર્ણય કરે તો તેની મોક્ષયાત્રા ખૂબ જ સુંદર રીતે આગળ વધે છે. આ મારી પોતાની અનુભૂતિ છે.
પ્રસ્તુત પ્રકરણમાં મોક્ષના ચાર દુર્લભ અંગો આવા જિજ્ઞાસુ આત્માર્થી જીવને માટે જ ભગવાન મહાવીર પ્રભુએ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનાં ત્રીજા “ચતુરંગીય’ પ્રકરણમાં ઉપદેશ્યાં છે જુઓ–
चतारि परमंगाणि, दुल्लहाणीह जंतुणो । माणुसत्तं सुइ सद्धा, संज्जम्मिअ वीरिअं ॥
(ઉત્તરાર્થનસૂત્ર ૩-૧) ભગવાન મહાવીરની અંતિમ દેશના ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં ગણધર
આત્મસાધનાના અમૃત અનુષ્ઠાન
૩૯ ભગવંતોએ ઝીલીને પ્રરૂપી છે. ભગવાન કહે છે કે- આ સંસારમાં જીવોને ધર્મના ચાર પ્રધાન અંગો (કારણો) પ્રાપ્ત થવા અતિ દુર્લભ છે તે આ પ્રમાણે છે- (૧) મનુષ્યત્વ, (૨) જિનવાણી એટલે સધર્મનું શ્રવણ પ્રાપ્ત થવું, (૩) જિનેશ્વર ભગવાનના ધર્મ પ્રત્યે સમ્મશ્રદ્ધા થવી. (૪) જિનાજ્ઞા પ્રમાણે ચાલવું અર્થાત્ સંયમના માર્ગે આત્મસાધનામાં નિરંતર પ્રવર્તવું અને ઉલ્લલીત ભાવે સંવેગથી મોક્ષમાર્ગની, સાધના કરવી. આ ચાર દુર્લભ અંગોની અગત્યતા અને મોક્ષપ્રાપ્તિમાં તે ચાર અંગો કેટલો મહત્વનો ભાગ ભજવે છે તે જોઈએ. ૧. મનુષ્યત્વ :
અમેરિકાના અમારા સ્વાધ્યાયમાં એક પ્રશ્ન ફરી ફરી પૂછાય છે કે જો મનુષ્યભવ આટલો દુર્લભ હોય તો જગતની વસતી તો વધતી જ જાય છે, તે કેમ ? તેનો જવાબ એ છે કે જ્ઞાની પુરુષો માનવપણું (મનુષ્યત્વ) તેને કહે છે જેનામાં ‘વિવેકબુદ્ધિ ઉદય પામી હોય.” તે વડે સત્ય અસત્યનો નિર્ણય કરી, સમજી, પરમ તત્ત્વ, ઉત્તમ આચાર, અને સતુધર્મનું સેવન કરી તેવા આર્ય સંસ્કારવાળા મનુષ્યો ઉત્તમ મોક્ષ ને પામે છે. જગતના જીવો (મનુષ્યો)ને જાગૃત કરવા પોકારી પોકારી જ્ઞાની પુરુષો કહે છે કે મનુષ્યભવ મળવો બહુ દુર્લભ છે, અતિ પુણ્યના પ્રભાવથી તે મળે છે, માટે ઉતાવળે ઉતાવળે સંવેગભાવથી આત્મસાધન કરી લેવું દા.ત. અવંતિસુકુમાર, ગજસુકુમાર જેવા નાના બાળકો પણ માનવપણાને સમજયા અને વિવેકબુદ્ધિ વડે મોક્ષને પામ્યા ! ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રનાં દસમા અધિકારમાં ભગવાન મહાવીર પ્રભુ ગૌતમસ્વામી જેવા ચાર જ્ઞાનના (મતિ, શ્રુત, અવધિ અને મન:પર્યવ જ્ઞાન) ધારક ગણધરને પણ છત્રીસ વાર આ સૂત્ર ફરી ફરી પ્રકાશે છે : “સમયે નયન માં પાય' અર્થાત્ હે ગૌતમ ! એક
| SR No. | 034001 |
| Book Title | Aatm Sadhnanana Amrut Anushthan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra L Shah |
| Publisher | Jain Center of Connecticut |
| Publication Year | 2017 |
| Total Pages | 169 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 705 KB |