________________ 146} જ્ઞાતાધર્મકથા સૂત્ર-૩ ૧૬-દ્રૌપદી અધ્યયન : થયેલી નાની ભૂલને છુપાવવા માટે મનુષ્ય ઘણીવાર નિંદનીય અને ક્રૂરકર્મ કરે છે, જેના પરિણામે જન્મ-જન્માંતરમાં દારૂણ વિપાક ભોગવે છે. આ વાતની તથ્યતા દ્રૌપદીના દૃષ્ટાંતમાં જોવા મળે છે. સતી દ્રૌપદીનું કથાનક આબાલજન પ્રસિદ્ધ છે. પૂર્વભવમાં તે નાગશ્રી હતી. એકવાર કડવી અને ઝેરી તુંબડીનું શાક ધર્મરુચિ અણગારને વહોરાવી દીધું. મહાત્મા તે આહારથી કાળધર્મ પામ્યા, મુનિઘાતના પાપે તે દુર્ગતિમાં ગઈ. સુકુમાલિકાના ભાવમાં દીક્ષા લીધી પણ ભોગ-સુખની લાલસાથી નિયાણું કર્યું. પરિણામે પાંચ પતિની પત્ની સતી દ્રૌપદી થઈ. અંતે સંયમ સાધી સ્વર્ગ પામી. આ અધ્યયનમાં શબ્દોની સરળતા અને રસાળતાએ કથાને ભાવોત્પાદક બનાવી છે. ૧૭-આકીર્ણજ્ઞાત અધ્યયન : આકીર્ણ એટલે ઉત્તમ જાતિનો અશ્વ. જંગલમાં સ્વતંત્ર ફરતા જે ઘોડા સ્વાદિષ્ટ ખાદ્ય સામગ્રીમાં લોભાયા, તે પકડાયા, બંધાયા, પરતંત્ર બન્યા, વધ-બંધન આદિ દુઃખ પામ્યા. ન લોભાયા તે સ્વતંત્ર રહી શકયા. આ દૃષ્ટાંતથી સ્વાધીનતા અને પરાધીનતાનું યથાર્થ સ્વરૂપ અહીં ઉજાગર થયું છે. વિષયાધીન એ પરાધીન અને વિષયોથી બચનાર એ સ્વાધીન. ખરેખર, એકને એક બે જેવી આ વાત છે. જ્ઞાતાધર્મકથા સૂત્ર-૩ | પ૧
