________________ પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર પ્ર-પ્રકર્ષ રીતે, જ્ઞાપના-જાણવું. જે સૂત્ર દ્વારા પદાર્થોનું સ્વરૂપ વ્યવસ્થિત સમજી શકાય તેને પ્રજ્ઞાપના આગમસૂત્ર કહેવાય છે. જે બાર ઉપાંગમાં ચોથું ઉપાંગ છે. ‘લઘુ ભગવતી સૂત્ર” અને “લઘુ વિશ્વકોશ'ની ઉપમાને વરેલું આ આગમ 349 સૂત્રોમાં ગૂંથાયેલું છે. 7787 શ્લોક પ્રમાણ મૂળસૂત્ર છે. પ્રભુ મહાવીરસ્વામી અને ગુરુ ગૌતમસ્વામીની આ પ્રશ્નોત્તરી તત્ત્વોનો ખજાનો છે. આ આગમમાં એક-એક વિષયની છણાવટ હેરત પમાડે તેવી છે. પ્રાણીવિજ્ઞાન, પદાર્થવિજ્ઞાન, શરીરવિજ્ઞાન, મનોવિજ્ઞાન, કર્મસિદ્ધાંત; જાણે કશું જ બાકી રાખ્યું નથી. આજના કહેવાતા વૈજ્ઞાનિકો આ આગમધર આગળ આંગળી પકડીને ચાલતા બાળક જેવા લાગે. આજના ભલભલા જ્ઞાનીનું જ્ઞાનાભિમાન આ આગમ વાંચતાં ઓગળી જાય તેવું છે. નવતત્ત્વ આદિ અનેક પ્રકરણ ગ્રંથો આમાંથી ઉદ્ધરાયેલા છે. અર્થાત્ તેનો આધારભૂત આ ગ્રંથ છે. શ્રી સમવાયાંગ સૂત્રનું આ ઉપાંગ સૌથી વિસ્તૃત છે. જેમાં 36 વિષયોને વર્ણવતાં 36 પદો છે. દ્રવ્યાનુયોગના અતિગહન વિષયોની અહીં પ્રચૂરતા છે. દૃષ્ટિવાદના સારભૂત આ ઉપાંગની રચના શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીના નિર્વાણ પછી 376 વર્ષે થઈ છે. પંચમગણધર શ્રી સુધર્માસ્વામીજીની ૨૩મી પાટે થયેલા શ્રી શ્યામાચાર્યજી ભગવંત આ પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર સૂત્ર || 95
