________________ ત્યારે જેવું યોગ-પ્રવર્તન તેવા પ્રમાદ પોષાવાના. રાગ દ્વેષ વિષય કષાય એ મોટા પ્રમાદ છે. તેવા તેવા વિચાર-વાણી-વર્તાવના હિસાબે દા.ત. રાગના વિચાર યા રાગજનક વસ્તુના વિચાર, કે એવી વાણી જો પ્રવર્તશે, તો એ રાગપ્રમાદ વિકસવાનો. આ પ્રમાદના આધારે જીવ કાંક્ષા--મોહનીય અને બીજાં બીજાં પણ કર્મ બાંધવાનું કરે છે. અહીં જે કાંક્ષામોહનીય કર્મ લીધું, એ ઉદય પામીને જીવને અજ્ઞાની-અસર્વજ્ઞના કલપેલા ધર્મ તથા એનાં વિધાનો-પર્વોઉત્સવો-સાધનાઓ વગેરે તરફ આકર્ષણ કરાવે છે, તેથી સર્વજ્ઞકથિત શુદ્ધ ધર્મનું આકર્ષણ ઘટે છે. એ ઘટવાથી પછી શુદ્ધ તત્ત્વની શ્રદ્ધા અને સાધનાઓ મોળી પડે છે. એમાં તો આગળ વધતાં મૂળ જાય તેથી આનો અહીં ખાસ નિર્દેશ કર્યો; ને એ ન આવે એની બહુ સાવધાની રાખવાની. અહીં મુખ્ય વાત એ છે કે જીવના પોતાના પુરુષાર્થ ઉપર વીર્ય કાર્યકર બની વિચાર-વાણી-વર્તાવનો યોગ પ્રવર્તે છે; એના પર રાગ-દ્વૈપાદિ પ્રમાદ પોપાઈને કર્મો બંધાય છે. અલબત અશુભ કર્મ રાગાદિવશ અસત્ વિચાર વાણી-વર્તાવ ઉપર બંધાવાના ; પરંતુ એના મૂળમાં તો આત્માનો અસત્ પુરુષાર્થ વીર્ય ફોરવીને કામ કરતો હોય છે. એટલે આ ફલિત થાય છે કે કર્મ સારા બાંધવા યા નરસા, કે અશુભ કર્મબંધ થવા ન દેવો, એ આત્માની મનસુફીની વાત છે. જો પોતે અસત પુરુષાર્થ ન ફોરવે, ને પોતાના વીર્યને ન વા દે, તો તેવા અશુભ વિચાર-વાણી-વર્તાવને અટકાવી શકે છે. પોતાના આ અદ્ભુત સ્વાતંટાનું આત્માને ભાન નથી , ય મૂલ્યાંકન કદર નથી તેથૈ અબૂઝ જેવો બની માનવજીવનમાં પુરુષાર્થનું મહત્ત્વ : કર્મનો બંધ 31
