________________ ઉ. - ના, આત્માથી તદ્દન નિરાળા બાહ્ય દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળભાવ. જેમ આકાશ પર તેમ આત્મા પર અસર ન કરી શકે. જ તેવી તેવી અસર બતાવી શકે. નહિતર દા.ત, જુઓ કે શહેરમાં પ્લેગની હવા ચાલુ થઈ ગઈ, તો એ હવા-દ્રવ્ય તો શહેરના બધા જ માણસોને લાગુ થયું, છતાં એથી ક્યાં બધા જ માણસ માંદા પડે છે ? કેટલાક જ માંદા પડે છે, આવું કેમ બને છે ? કહો, જેને એવા પ્રબળ અશાતા વેદનીય કર્મ હતાં એનાં પર આ હવા દ્રવ્ય અસર કરી; એણે શાતા વેદનીય કર્મના ળની શક્તિ કુંઠિત કરી, એથી શાતાળ રોકાયું, અને પેલા અશાતા કર્મ પોતાનું ળ બતાવવામાં જોર મારી ગયા. જેનાં શાલાવેદનીય ફમ જોરદાર હતાં, એના પર આ હવાએ અસર ન કરી, તેથી એની શાતા ચાલુ રહી, ને અશાતા યાને બિમારી જુદા કર્મ માનવા જ પડે. આમ, આત્મા પર અસર એના પર લાગેલા કર્મ જ બતાવી શકે. બહારનાં દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ એ કર્મ પર અસર કરે યા ન પણ કરે. કર્મની જેવી જેવી દુર્બળતા યા સબળતા એ પ્રમાણે અસર થાય યા ન થાય. કેટલાંક કર્મ નિમિત્તાધીન; એટલે તેવાં તેવાં દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવનું નિમિત્ત પામી વિપાકોદય પામનારા, યાને વિપાક દેખાડનારા હોય, એ કર્મ તેવાં દ્રવ્યાદિની અસર લે, માટે દુબળાં પરંતુ સબળ કર્મ દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવની અસર નથી લેતાં, અને પોતાનો પ્રભાવ દેખાડે છે. જૈનધર્મનું અજોડ કર્મવિજ્ઞાન
