________________ સહાનુભૂતિ જાગે કે દ્વેષ-અણગમો ? અહીં દિલની કસોટી થાય છે કે એ દિલ સજ્જન છે કે દુર્જન? શિષ્ટ છે કે દુષ્ટ ? | દિલ દ્વેષ-અણગમો કરીને દુષ્ટ બનતું હોય, દુર્જન બનવા જતું હોય, તો ઝટ દિલ પર અંકુશ મૂકીને આ વિચારવું કે, “આપણે સામાની સ્થિતિમાં મુકાયા હોઈએ તો આપણે શું કરીએ ? બીજાને કેવા કરગરીએ? અને સામો એ વખતે ચીડ કરે, ધુત્કારે તો આપણા દિલના કેવા ટુકડા થાય?' દુઃખી માણસ-ભૂલ કરનાર માણસ પર મન બગાડતાં પહેલાં આ કરો કે એના સ્થાનમાં આપણી જાતને ગોઠવી જુઓ. પછી પ્રાયઃ મન નહિ બગડે. મન ન બગડવા દેવા આ એક ઉપાય છે. સામાના સ્થાનમાં જાતને ગોઠવી જોવાથી એના દુ:ખનું આપણને હૈયે સંવેદન થાય છે; એની ભૂલ પર એને થતી લાચારી આપણને હૈયે સ્પર્શે છે. પછી રોષ અણગમો નહિ, સહાનુભૂતિ પ્રગટે છે. લોક શાબાશી એ નાલેશી ? અત્યારે આ જીવનમાંથી શું લઈ જવું છે ? શાબાશી કે નાલેશી ? રોષ, રોફ, તિરસ્કાર... એ બધું તો નાલેશી અપાવનારા છે. કદાચમૂઢમાણસો એમાંય આપણી શાબાશી ગાય, તો પણ ભાવી આપણી આત્મદશાની દીર્ઘ પરંપરા રોષ, રોફ વગેરેવાળી બને છે અને કર્મનો જુલમ ભર્યો માર ખાનારી થાય છે, તેથી એ ખરેખર તો નાલેશી જ છે. શાબાશી જોઈતી હોય તો દુઃખી પ્રત્યે સહાનુભૂતિ દાખવો; ભૂલ કરનાર પ્રત્યે ભાવદયા ચિંતવો. મૂકો દ્વેષની લપ. બહુ કરી એ. એથી જ તામસી બન્યા છીએ. હવે તો સાત્વિક ઉજ્જવળ પ્રકૃતિના બનવાની ખરેખરી તક મળી છે. વળી આ એક એવો સુંદર ગુણ છે કે દેવ-ગુરુ પર એથી સાચો ભક્તિરાગ જાગે છે; કેમ કે એ દુઃખી અને પાપી પ્રત્યે દયાળુ છે. દેવ-ગુરુના ભક્તિરાગથી સમ્યગ્દર્શન પ્રગટી શકે છે, વધુ નિર્મળા બની શકે છે. સમ્યગ્દર્શન માટે એકલી મનમાની તત્ત્વશ્રદ્ધાના ભરોસે ન રહેતા. દુઃખી પ્રત્યે સહાનુભૂતિ અને દોષિત પ્રત્યે ભાવદયા દાખવજો. અનોખો વાર્તાસંગ્રહ)
