________________ 386 દ્વાર ૧૨મું - 5 પ્રકારનો વ્યવહાર આલોચના કરે અને પ્રાયશ્ચિત્ત સ્વીકારે. તેથી અંતે આરાધના થાય અને થોડા સમયમાં મોક્ષ થાય. (2) વ્યુતવ્યવહાર - બાકીના પૂર્વો, 11 અંગો, નિશીથ, કલ્પ, વ્યવહાર, દશાશ્રુતસ્કંધ વગેરે બધુ શ્રત તે શ્રુતવ્યવહાર છે. શ્રુતવ્યવહારી 3 વાર આલોચના કરાવે. પહેલીવાર ઊંઘતા હોય તેમ સાંભળે. તેથી કહે “મેં ઊંઘમાં સાંભળ્યું નહીં. ફરીથી આલોચના કર.' બીજી વાર આલોચના કરે એટલે કહે, “મારો ઉપયોગ નહોતો. ફરી આલોચના કર.” ત્રીજી વાર આલોચના કર્યા પછી જો ત્રણ વાર સરખી આલોચના હોય તો તેને સરળ સમજી આલોચનાનું પ્રાયશ્ચિત્ત આપે. જો ત્રણે વાર ભિન્ન આલોચના હોય તો તેને માયાવી સમજી પહેલા માયાનું પ્રાયશ્ચિત્ત આપે અને પછી આલોચનાનું પ્રાયશ્ચિત્ત આપે. (3) આજ્ઞાવ્યવહાર - બે ગીતાર્થ આચાર્યો જુદા જુદા દૂરના દેશમાં રહ્યા હોય અને બન્નેના જંઘાબળ ક્ષીણ થઈ ગયા હોય. તેમાંથી એક આચાર્યને પ્રાયશ્ચિત્ત લેવાનું હોય ત્યારે તેવો ગીતાર્થ શિષ્ય ન હોય તો બુદ્ધિથી ધારણામાં કુશળ એવા અગીતાર્થ શિષ્યને પણ સિદ્ધાન્તની ભાષામાં ગૂઢ અર્થવાળા અતિચારસેવનપદોને કહીને બીજા આચાર્ય પાસે મોકલે. તે ત્યાં જઈને તે ગૂઢપદો કહે. તે આચાર્ય દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવસંઘયણ-શ્રુતિ-બળ વગેરે જાણીને પોતે ત્યાં જાય અને પ્રાયશ્ચિત્ત કહે અથવા ગીતાર્થ શિષ્યને ત્યાં મોકલીને પ્રાયશ્ચિત્ત કહેવડાવે. તે ન હોય તો આવેલા અગીતાર્થ શિષ્યને ગૂઢ અર્થમાં પ્રાયશ્ચિત્ત કહીને પાછો મોકલે. આને આજ્ઞાવ્યવહાર કહેવાય. (4) ધારણાવ્યવહાર - સંવિગ્ન, ગીતાર્થ આચાર્યે કોઈક શિષ્યને કોઈક અપરાધમાં દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવ-પુરુષ-પ્રતિસેવના જોઈને જે પ્રાયશ્ચિત્ત આપ્યું હોય તેને તે જ રીતે ધારીને તે શિષ્ય પણ બીજા કોઈનો તેવો જ અપરાધ થાય ત્યારે તેવા જ દ્રવ્ય વગેરે હોય તો તેવું જ
