________________ તપના 12 અતિચાર (3) ઇષ્ટવિયોગચિંતન - ઇષ્ટ શબ્દ વગેરે વિષયો અને માતાનો વિયોગ ન થાય તેવી પ્રાર્થના કરવી અને ભવિષ્યમાં સંયોગ થાય તેવી પ્રાર્થના કરવી. (4) નિયાણું - દેવેન્દ્રપણું, ચક્રવર્તીપણું વગેરેની પ્રાર્થના કરવી. આર્તધ્યાનના લક્ષણ - શોક, આકંદ, પોતાના શરીરને પીટવું, વિલાપ કરવો વગેરે. આર્તધ્યાન તિર્યંચગતિનું કારણ છે. (2) રૌદ્રધ્યાન - બીજાને રડાવે તેવી જીવહિંસા વગેરે પ્રવૃત્તિ કરનાર જે ધ્યાન કરે તે રૌદ્રધ્યાન. તેના 4 પ્રકાર છે - (1) હિંસાનુબંધી - જીવોના વધ, વીંધવું, બાંધવું, બાળવા, આંકવા, મારવા વગેરેનું ચિંતન. (2) મૃષાનુબંધી - ચાડી ખાનારા, અસભ્ય, ખોટા, જીવોનો ઘાત થાય વગેરેના વચનનું ચિંતન. (3) તેયાનુબંધી - તીવ્ર ક્રોધ અને લોભને વશ થઈને પરલોકના નુકસાન વિચાર્યા વિના, જીવહિંસા થાય તેવા બીજાના ધનને હરવાનું ચિતન. (4) સંરક્ષણાનુબંધી - બધાની શંકા કરવી, પરંપરાએ જીવહિંસા કરનારા શબ્દ વગેરે વિષયોવાળા દ્રવ્યોને સાચવવાનું ચિંતન. રૌદ્રધ્યાનના લિંગો - વધ વગેરે. રૌદ્રધ્યાન નરકગતિનું કારણ છે. (3) ધર્મધ્યાન - ક્ષમા વગેરે દશ પ્રકારના ધર્મથી યુક્ત એવું ધ્યાન તે ધર્મધ્યાન. તે જ પ્રકારે છે - (1) આજ્ઞાવિચય - સર્વજ્ઞ ભગવાનની આજ્ઞાનું ચિંતન.
