________________ કર્મણિ પ્રયોગ અને ભાવે પ્રયોગ કર્મણિ પ્રયોગ અને ભાવે પ્રયોગ કર્મણિ પ્રયોગમાં રૂપ બનાવવાની રીત - (1) કર્મણિ રૂપ = મૂળધાતુ + 1 + કાળના આત્મપદ પ્રત્યય.કર્મણિ રૂપ બનાવવામાં ધાતુને ગણની નિશાની ન લાગે. દા.ત. - નમ્ + 1 + = નવતે તે નમાય છે. ૧૦માં ગણના ધાતુઓને કય લાગતા જે પ્રમાણે ગુણ-વૃદ્ધિ થાય તે પ્રમાણે ગુણ-વૃદ્ધિ કર્યા પછી કર્મણિ પ્રયોગમાં ય લાગે. દા.ત. વોર્ + 4 + તે = વોર્યત | તે ચોરાય છે. (3) કર્મણિ પ્રયોગમાં ધાતુના અત્તે હસ્વ રૂ, 3 નો દીર્ઘ છું, ક થાય. દા.ત. f+ + તે = નીયતે . તે જિતાય છે. + + તે = નૂયતે તે સ્તુતિ કરાય છે. (4) ટા, ધ, મા, થા, નૈ, પા (પિવ), સો, હા (ત્રીજો ગણ, પરમૈપદ) ધાતુઓના અન્ય સ્વરનો કર્મણિ પ્રયોગમાં દીર્ઘ છું થાય. દા.ત. ટ્રા + 4 + તે = કી + ય + તે = રીતે એ તે અપાય છે. ૐ + 4 + 7 = Tii + 4 + 7 = રીતે . તે ગવાય છે. (5) કર્મણિ પ્રયોગમાં ધાતુના અંતે હૃસ્વ ત્રટ નો ર થાય. દા.ત. કૃ + 4 + 7 = જિયતે I તે કરાય છે. (6) કર્મણિ પ્રયોગમાં ધાતુના અંતે સંયુક્ત વ્યંજન પછી ત્રઢ નો અર્ થાય. દા.ત. પૃ + 4 + તે = મત aa તે સ્મરણ કરાય છે. (7) કર્મણિ પ્રયોગમાં 8 અને ના ધાતુના ઋ નો ગુણ થાય. દા.ત. ૐ + ય + 7 = મર્યતા તે જવાય છે. ના 9 + 4 + તે = નાર્યતા જગાય છે. (8) કર્મણિ પ્રયોગમાં ધાતુના અંતે દીર્ઘ ૐ નો રૂર્ થાય અને ઓક્ય વ્યંજન
