________________ 238 ઉપપદ તપુરુષ સમાસ (7) ઉપપદ તપુરુષ સમાસ પૂર્વપદમાં નામ, અવ્યય કે ઉપસર્ગ હોય અને ઉત્તરપદમાં ધાતુસાધિત (કૃદન્ત) નામ હોય તો ઉપપદ તપુરુષ સમાસ થાય. તે નામ કે વિશેષણ બને. વિગ્રહવાક્યમાં ઉત્તરપદમાં આવેલા ધાતુસાધિત નામના ધાતુનું ક્રિયાપદનું રૂપ વપરાય છે. દા.ત. Jરે તિતિ = ગૃહસ્થ: ઘરમાં રહે તે - ગૃહસ્થ. સુન તગતે = સુનમ: I સુખેથી મેળવાય તે. ઉત્તરપદમાં આવેલ ધાતુઓમાં થતા ફેરફારો - (1) કેટલાક ધાતુઓમાં કંઈ પણ ફેરફાર થતો નથી. દા.ત. નતમ્ મુન્નતિ = સમુદ્ aa વાદળ. પ્રીમન્નતિ = પ્રામળી. | ગામનો મુખી. સ્વયમ્ મવતિ = સ્વયમૂ: બ્રહ્મા. (2) રૂ, 3, 28 અન્તવાળા ધાતુઓમાં તુ ઉમેરાય છે. દા.ત. વિશ્વમ્ નથતિ = વિશ્વવત્ વિશ્વને જીતનાર. પુષ્યમ્ કરોતિ = પુષ્યવૃત્ | પુણ્ય કરનાર, દા.ત. પુર: સતિ = પુસ: આગળ ચાલનાર જુદીયા તે = ગુદાય: I ગુફામાં સૂનાર. ૩૫ર્થ રોતિ = કર્થ: અર્થ કરનાર. (4) ધાતુને અન્ત મા, , છે, ગો કે ગૌ હોય તો તેનો ન થાય. દા.ત. ધ ાતિ = ધનઃ ધન આપનાર - કુબેર. મનં યતિ = HI: I મંત્ર ગાનાર. કેટલાક ધાતુઓમાં અન્ય મા કાયમ રહે છે.
