________________ 1 6O પ્રયોજ્યકર્તાને વિભક્તિવિધાન વિશેષ - ઉપાજ્ય હૃસ્વ સ્વરવાળા ઉપસર્ગવાળા ધાતુને સંબંધક ભૂત કૃદન્તમાં ય પ્રત્યય લાગતા પહેલા મય નો અન્ય 4 લોપાય. દા.ત. પ્રખમય + ય = પ્રામ | પ્રણામ કરાવીને. પ્રયોજ્યકર્તાને વિભક્તિવિધાન (1) સામાન્ય વાક્યનો કર્તા (ક્રિયા કરનાર) તે પ્રયોજયકર્તા છે. પ્રેરક વાક્યનો કર્તા (ક્રિયામાં પ્રેરણા કરનાર) તે પ્રયોજકકર્તા છે. પ્રેરક વાક્યમાં પ્રયોજકકર્તાને પહેલી વિભિક્તિ લાગે અને પ્રયોજયકર્તાને સામાન્ય રીતે ત્રીજી વિભક્તિ લાગે. દા.ત. વિરાણી સંસાર ત્યગતિ વૈરાગી સંસાર ત્યજે છે. ગુરુઃ વિરાણા સંસારં ત્યાંનયતિ . ગુરુ વૈરાગીને સંસાર છોડાવે છે. પ્રયોજકકર્તા - ગુજઃ, પ્રયોજયકર્તા - વિરાળ ! (2) અપવાદ - નીચેના પ્રેરક પ્રયોગોમાં પ્રયોજયકર્તાને બીજી વિભક્તિ લાગે. (i) ગત્યર્થક ધાતુના યોગમાં 5 દા.ત. : ગ્રામ /જીત મુનિ ગામમાં જાય છે. શ્રાવ: મુને પ્રામં આમતિ | શ્રાવક મુનિને ગામમાં મોકલે છે. (i) બોધાર્થક ધાતુના યોગમાં ) દા.ત. શિષ્ય: શાસ્તૃ વધતિ aa શિષ્ય શાસ્ત્રને ભણે છે. ગુરુ શિષ્ય શાસ્ત્ર વોધતિ . ગુરુ શિષ્યને શાસ્ત્ર ભણાવે છે. (i) આહારાર્થક ધાતુના યોગમાં ) દા.ત. વાતોન્ન | બાળક અન્ન ખાય છે. માતા વાર્તન્ન બોનસ્યતિ | માતા બાળકને અન્ન ખવડાવે છે. (iv) શબ્દકર્મક ધાતુના યોગમાં -
