________________ 102 ગણકાર્યરહિત કાળના સામાન્ય નિયમો દા.ત. કુન્ + તામિ = દ્રોર્ + ત = દ્રોર્ + ઢામિ = દ્રોઢશ્મિા હું દ્રોહ કરીશ. કુર્દ + તામિ = દ્રો + તાશ્મિ = દ્રો + ધ = દ્રોધાાિ હું દ્રોહ કરીશ. (12) નટુ ધાતુ + 24 વ્યંજનોમાંનો વ્યંજન કે 0= સ્નો ધુ થાય. દા.ત. નન્ + તામિ = નર્ધ + તામિ = નર્ધ + ધાHિ = નહ્મિ | હું બાંધીશ. (13) ગણકાર્યરહિત કાળમાં બન્ (સે) ધાતુનો વિ આદેશ થાય. યાદ્રિ સિવાયના વ્યંજનાદિ પ્રત્યયો પૂર્વે વિકલ્પ બન્ નો વિ આદેશ થાય. વિ આદેશ અનિદ્ છે. દા.ત. મન્ + તામિ = નિતાશ્મિ, વેતામિ ! હું જઈશ. મન્ + થાત્ = વિ + યાત્ = વીથાત્ તે જાય. (14) ઉપાજ્ય હસ્વ શ્ર વાળા અનિટુ ધાતુઓ + અઘોષ વ્યંજનાદિ વિકારક પ્રત્યયો = વિકલ્પ ઋ નો શું થાય. મૃગ, ટ્રમ્ + અઘોષ વ્યંજનાદિ વિકારક પ્રત્યયો = નિત્ય 28 નો ? થાય. દા.ત. મૃણ + તામિ = ભ્રષ્ટર્મિ, અગ્નિ I હું સ્પર્શ કરીશ. ઍન્ + તાસ્મિ = સ્રષ્ટાસ્મિ | હું સર્જન કરીશ. ટ્રમ્ + તામિ = દ્રષ્ટમિ ! હું જોઈશ. (15) મન્નુ, ન ધાતુઓ + વ્યંજનાદિ વિકારક પ્રત્યયો = ધાતુના 4 પછી ન ઉમેરાય. ત્યારે હું ન લાગે. દા.ત. મન્ + તાશ્મિ = મતાશ્નિ I હું સ્નાન કરીશ. નમ્ + તામિ = નંછશ્મિ | હું ભાગીશ. (16) વક્ષ ધાતુ ગણકાર્યવિશિષ્ટ કાળમાં જ વપરાય છે. ગણકાર્યરહિત કાળમાં વલ ધાતુના રહ્યા અને વણા આદેશ થાય છે. પરોક્ષમાં વૃક્ષ નો વિકલ્પ રહ્યા અને વશ આદેશ થાય.
