________________ सप्तम सर्गः छिद्र है' अर्थ करके हो जाता है। मृणाल को तोड़ो, तो अन्दर छेद दीखते ही हैं / द्वन्द्व, भग्न, निर्व्यथन शब्दों में श्लेष है। भुजाओं और मृणाल का चेतनीकरण होने से समासोक्ति है। 'जय' 'जयो' में छेक 'जयो' स्मयो' में पदातगत अन्त्यानुप्रास, अन्यत्र वृत्त्यनुप्रास है / अजीयतावर्तशुभंयुनाभ्यां दो• मृणालं किमु कोमलाभ्याम् / निःसूत्रमास्ते घनपङ्कमृत्सु मृर्तासु नाक तिषु तन्निमग्नम् // 69 / / अन्वयः ---आवर्तशुभंयु-नाभ्यां कोमलाभ्याम् दोभ्या॑म् मृणालम् अजीयत किमु ? ( अतः ) निःसूत्रम् सत् तत् घन पङ्क-मृत्सु मूर्तासु अकीर्तिषु निमग्नम् न आस्ते ( किम् ) ? टाका---आवर्तः दक्षिणावर्तः भ्रमिरिति यावत् तेन शुभंयुः शुभवती ( तृ० तत्पु० ) नाभि: तुन्दिका ( कर्मधा० ) यस्याः तथाभूतया ( ब० वी० ) दमयन्त्या कोमलाभ्यां मृदुभ्यां दोा भुजाभ्यां मृणालम् कमलनालम् न अजीयत पराजितं किमु ? अपि तु पराजितमिति काकुः / अतएव निः निर्गतं सूत्रं व्यवस्था मनोबलमिति यावत् यस्य तथाभूतम् ( प्रादि ब० बी० ) ( 'सूत्रं तु सूचनाग्रन्थे सूत्रं तन्तु-व्यवस्थयोः' इति विश्वः निरुपायमित्यर्थः, अथ च तन्तुरहितम् सत् तत् मृणालम् घनाः निबिडाः पङ्क एव मृदः मृत्तिकाः ( कर्मधा० ) तासु मूर्तासु मूर्ति मतीषु साकारासु इति यावत् अकीर्तिषु अपयशःसु निमग्नं बुडितम् न आस्ते किम् ? अपि तु आस्ते एवेति काकुः। कोमलाभ्याम् दमयन्ती-भुजाभ्यां पराजय भावः // 69 // __व्याकरण-शुभंयुः शुभम् अस्या अस्तीति शुभम् + युस् ( मतुबर्थीय ) शुभम् शब्द यहाँ अव्यय है अत एव मकार का लोप नहीं हुआ है / अजोयत। जि + लङ् ( कर्मवाच्य ) / मूर्तासु मूर्छ + क्त। अनुवाद-( दक्षिण ) आवर्त से शुभकारक नाभि वाली ( दमयन्ती ) ने मदु भुजाओं से मृणाल को जीत लिया है क्या? असहाय एवं बिना तन्तुओं का वह ( मृणाल ) गाढे कीचड़वाली मिट्टी के रूप में मूर्तिमान् अपयश में नहीं डूबा हुआ है क्या ? / / 69 // टिप्पण- दक्षिण की ओर घुमाव वाली नाभि सामुद्रिक शास्त्र में शुभ