SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 376
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ तृतीयः सर्ग: . 105 पर्वतरूप पयोधरोंमें रहनेवाली पत्ररचना वा पर्णसमूह कामदेवकी पर्णशालाके समान आचरण कर रहा है // 128 // टिप्पणी-पुष्पेषुः= पुष्पाणि इषवः अस्य सः (बहु०)। यज्जित:= येन जितः ( तृ० त०)। निविद्य=निर्+विद्+क्त्वा ( ल्यप् ) / निर्वेदका लक्षण है-"तत्त्वज्ञानाऽऽपदीयादेनिर्वेदः स्वावमाननम्" (सा० द० 2-149) अर्थात् तत्त्वज्ञान, आपत्ति और ईर्ष्यादिसे अपना अपमान करना 'निर्वेद" कहलाता है। शरचयं शराणां चयः, तम् (ष०ात.)। भालमूले= भालस्य मलं, तस्मिन् (10 त० ) / रोद्रे-रुद्र+अण+ङि। अनुभ्राष्ट्र भ्राष्ट्रे इति, विभक्तिके अर्थ में "अव्ययं विभक्तिः" इत्यादि सूत्रसे अव्ययीभाव समास / क्लीवेऽम्बरीषं भ्राष्ट्रो ना" इत्यमरः / चिक्षिपेक्षिप्+लिट्+त। वितनुः-विगता तनुर्यस्य सः (बहु०)। तज्जयाय तस्य जयः, तस्मै (ष० त०)। आश्रयत्-आङ्+श्रि+लङ् तिप् / त्वदुरोजशैलनिलया उरसि जाती उरोजी, उरस्+जन् +ड:+ो / उरोजी एव शैलो (रूपक०)। तव उरोजशैलो (10 त०), त्वदुरोजशलो निलयः यस्याः सा (बहु०)। पत्त्रालि:=पत्त्राणामालि: (10 त० ) / तत्पर्णशालायते-पर्णानां शाला (ष० त० ), तस्य पर्णशाला (ष० त.) / तत्पर्णशाला इव आचरति, तत्पर्णशाला+ क्य+ लट् +त। इस पद्यमें पूर्वार्द्ध में शर और चाप आदिका पूर्वोक्त पुष्प आदि विषयका निगरण ( अप्रतिपादन ) से उनके साथ अभेदका अध्यवसाय होनेसे अभेदलक्षण अतिशयोक्ति, "तत्पर्णशालायते" कहनेसे उपमा और "त्वाम् आश्रमम्" कहनेसे रूपकसे सङ्कीर्ण, उत्प्रेक्षावाचक इव आदिका प्रयोग न होनेसे प्रतीयमानोत्प्रेक्षा, इनका सङ्कर और शार्दूलविक्रीडित छन्द है / / 128 // .. इत्यालपत्यथ पतत्रिणि तत्र अमी - सल्यश्चिरात्तवनुसन्धिपराः परीयुः। शर्माऽस्तु ते विसृज मामिति सोऽप्युदीर्य वेगाज्जगाम निषधाऽधिपराजधानीम् // 126 // अन्वयः-तत्र पतत्रिणि भैमीम् इति आलपति ( सति ) अथ चिराद तदनुसन्धिपराः सख्यः परीयुः / सोऽपि ते शर्म अस्तु, मां विसृज इति उदीर्य वेगात् निषधाऽधिपराजधानी जगाम // 129 / / / व्याख्या-तत्र तस्मिन्, पतत्रिणि =पक्षिणि, हंसे / इति-इत्थम्, आल. पति आभाषमाणे सति, अथ अस्मिन् अवसरे, चिरात् =बहुकालात्, तदनुसन्धिपराः=दमयन्त्यन्वेषणपराः, सख्यः- वयस्याः, परीयुः -परिवः / सोऽपि हंसोऽपि, ते=तव, शर्म= सुखम्, अस्तु भवतु, मां-हंस, विसृज%
SR No.032779
Book TitleNaishadhiya Charitam
Original Sutra AuthorN/A
AuthorSheshraj Sharma
PublisherChaukhambha Sanskrit Series Office
Publication Year
Total Pages1098
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size21 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy