Page Text
________________ 288 कल्पलताविवेके निक्षेपणमपि / वान्तेत्यादिनिमित्तसप्तमी। मुहुर्मुहुरिति / सजातीयचित्तवृत्तिप्रवाहमात्रे व्यभिचारिणां भवत्यपि नैकस्य चिरमवस्थानमिति सूचयति / 2 / शङ्का नाम चौर्याभिग्रहणनृपापराधपापकर्मकरणादिभिर्विभावैः समुत्पद्यते / सन्देहात्मिका स्त्रीनीचानाम् / सा च मुहुर्मुहुरवलोकनाऽवगुण्ठनमुखशोषणजिह्वापरिलेहनमुखवर्णभेदवेपथु शुष्कौष्ठवायससाधा5 दिभिरनुभावैरभिनीयते / अत्राकारसंवरणमपि केचिदिच्छन्ति तच्च कुशलैरुपाधिभिरिङ्गितैश्चोपलक्ष्यम् / अत्रायें / द्विविधा शङ्का कार्या आत्मसमुत्था च परसमुत्था च / या तत्र परसमुत्था सा ज्ञेया दृष्टिचेष्टाभिः / किञ्चित् प्रवेपिताङ्गस्तथोन्मुखो वीक्षते च पार्थानि / 10 गुरुसञ्जमानजिह्वः श्यामास्यः शङ्कितः पुरुषः // चौर्याभिग्रहण इति / यदा चौर्येणान्ये परिगृहोता विज्ञातास्तदा तत्सहायस्य तदानीमपरिगृहीतस्याप्यनर्थसंशयस्वभावा शङ्का जायते / चौर्यग्रहणमकार्योपलक्षणम् / तेन ये समानमकार्य कृतवन्तस्तन्मध्यादन्यतमपरिग्रहेऽन्यस्य तथात्वेनाऽज्ञातस्याऽपि शङ्का जायत इत्युक्तं भवति / तेन नृपापराधादिप्रदर्शनमस्यैव प्रपञ्चः / स्त्रीनीचानाम् इति / 15 स्त्रीणामुत्तमस्वभावानां यद्यप्यकार्यं नास्ति अधमानां तु नीचग्रहणादेव सङ्ग्रहस्तथाऽपि स्त्रीग्रहणमकृतपापानामपि स्त्रीणामन्यत्र सापराधे परिगृहीते मनसि शङ्का जायत एव / भयशेषभूतत्वादस्या भीरुस्वभावत्वाच्च तासामिति प्रदर्शनार्थम् / ____ एवं विभाविका स्त्रीनीचानामिति दर्शयन्नायिकान्तरपरिचयाद्यपराधजनिता उत्तमानामपि शङ्का भवतीति दर्शयति / न ह्यत्र विभावा एत एवेति नियमः / नाप्येभ्यो 20 विभावेभ्यः शङ्कव नाप्येभ्यो भवत्येव शङ्केति / किन्तु शङ्का तावत् स्वसामग्रीतः प्रत्यात्मवेद्या जायते / तन्मध्ये चैषामस्त्यनुप्रवेश इतीहोच्यते / अत एव याऽन्यगतत्वेन शङ्का यथा समुद्रदत्तस्य नन्दयन्त्यामन्यानुरागशङ्का / दुर्योधनस्य वा भानुमत्यां, साऽपीह शङ्कात्वेन परिगृहीतैव। केवलमत्यन्तानौचित्यमत्र नायकस्येति नैवविधं वर्णनोचितं भवति / आकारसंवरणम् इति / अवहित्थे यद् बाहुल्येन दृश्यते तदत्रापीति / तदनुभावयोग* 25 माह यदि वाऽवहित्थमत्र भवतीति प्रदर्शयत्यत्र स्थायिनि शङ्का व्यभिचारितामेति तत्र नियमे नाऽवहित्थमपीति प्रदर्श्यते / न तु व्यभिचारिणि व्यभिचार्यन्तरम् / एवं हि सति तस्मिन्नप्यन्यदित्यादि शङ्खलया तदाँयं व्यभिचारिस्थायितां यायात् / यथा शङ्कायां चिन्ता तत्रापि - 1. सम्बन्धयुत // 2. अवयव // 3. शङ्का / खपुस्तके एव // 4. पुंष्पदूषितकप्रकरणे // ख पुस्तके एव // 5. व्यभिचार्यन्तरम् //
| SR No. | 032756 |
| Book Title | Kalplata Vivek |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Murari Lal Nagar, Harishankar Shastry |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 550 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 15 MB |