Page Text
________________ તત્ત્વજ્ઞાનના સાહિત્યની પરિસ્થિતિ ર૯ યજ્ઞકાંડના દોષો દૂર કરવાને વેદને બાજુ ઉપર મુકી નવી ભાવનાથી ધર્મચક્રપ્રવર્તનનો પ્રકાર ભગવાન બુદ્ધે સ્વીકાર્યો હતો, તેના કરતાં વેદનો યજ્ઞકાંડ હોય તો તે વિચારમય મનુષ્યોને અર્થે નથી, પણ સમજુ અને વિવેકી સાધનસંપન્ન પ્રાણીઓને અર્થે વેદનો યજ્ઞકાંડ છે, એવી શંકરાચાર્યની પ્રાચીન વેદધર્મની સમુદ્ધારની પદ્ધતિ આ શ્રેયસાધક વર્ગમાં વધારે ઉપયોગી ગણવામાં આવી હતી. પુરાતન પદ્ધતિમાં દોષો છે, પણ તે સાથે કેટલાક ગુણો પણ છે, અને તે પણ તર્ક વડે પારખી શકાય છે, એવા નિશ્ચયને અનુસાર શ્રીમકૃસિંહાચાર્યજીએ ગુજરાતી ધાર્મિક અને તાત્ત્વિક સાહિત્ય રચ્યું હતું. આ સાહિત્ય ધારાવાહી પ્રકટ કરવામાં આવ્યું હતું. વર્ષમાં બે ત્રણ વાર શ્રેયસાધકો પોતાના ગુરુસ્થાને મળતા હતા, પોતપોતાનાં નિયત સાધનો સાધવા ઉપરાન્ત સર્વસામાન્ય ધર્મવ્યવસ્થા કેવી હોઇ શકે તેનું ચિત્ર શ્રીમનૃસિંહાચાર્ય પોતાના ગ્રંથો દ્વારા આપતા હતા. તેમના સિદ્ધાન્તસિધુ, સુરેશચરિત્ર, ભામિનીભૂષણ, ત્રિભુવનવિજયી ખગ્ન, પંચવરદવૃત્તાન્ત, વાણીવિલાસ, સુખાર્થે સદુપદેશ, સંબોધ-પારિજાતક, વગેરે ગ્રંથો ગુજરાતીમાં આપણા હિન્દુ ધર્મનું સ્વરૂપ સગુમતાથી સમજાવે છે. આ ઉપરાન્ત “મહાકાલ "નામના માસિક દ્વારા અને “સદુપદેશશ્રેણી' નામની ગ્રંથાવલિ દ્વારા શ્રેયસાધક અધિકારી વર્ગના વિદ્વાનોએ ગુજરાતી તત્ત્વજ્ઞાનનું વિપુલ સાહિત્ય ઉત્પન્ન કર્યું છે; અને આ પ્રચાર શ્રીમકૃસિંહાચાર્યજીના પુત્ર શ્રીમદ્ ઉપેન્દ્ર ભગવાનના અધ્યક્ષપણા નીચે હજુ પણ ચાલું છે. શ્રેયસાધક વર્ગના આદ્ય સંસ્થાપક શ્રીમકૃસિંહાચાર્યજીના તથા તેમના અગ્રગણ્ય અનુયાયીઓ જેવા કે બ્રહ્મનિષ્ઠ શ્રીમદ્ છોટાલાલ (માસ્તર સાહેબ), જેકીશનદાસ કણિયા, નગીનદાસ મહેતા, મણિશંકર ભટ્ટ, હરિદત્ત શાસ્ત્રી, વગેરેના ગ્રંથોથી શ્રેયસાધક અધિકારી વર્ગના ધર્મજ્ઞાનના સાહિત્યમાં નીચેના વિશિષ્ટ ગુણો દાખલ થવા પામ્યા છે: (1) પુરાણ પદ્ધિતિમાં મિથ્યા ફકીરી અથવા ત્યાગને જે અણઘટતું માન મળતું હતું તેને બદલે શુદ્ધ સંન્યાસનો અધિકાર ઘણો ઊંચો છે, અને તેવા અધિકારીઓ ઘણા ઓછા છે. શુદ્ધ વિચાર વડે ગૃહસ્થાશ્રમનું પાલન કરનાર જેટલી ધર્મરક્ષા કરે છે તેટલી ત્યાગી કરી શકતો નથી. (2) ધર્મજ્ઞાન અને તત્ત્વજ્ઞાન સર્વદેશી છે અને દેવતાવાદમાં ગૂંચવી
| SR No. | 032747 |
| Book Title | Gujaratma Dharmik ane Tattvagyanna Sahityani Paristhiti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Narmadashankar D Mehta |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | |
| Total Pages | 38 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 3 MB |