________________ प्रकरण 11 मुं. મરાઠા, સને 150 થી સને 1818 સુધી મરાઠાના ઉદય–સને ૧૯૩૪ને સુમારે શાહજી મામલાનામ એ ભાગ્યશાલી મરાઠા સિપાઈએ દક્ષિણ હિંદમાં આગળ પડતાં કામ કરવા માંડ્યાં. અહમદનગર અને બીજાપુર એ બે સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્યોના તરફથી મુગલે જે તે લડ્યો અને પિતાના દીકરા શિવાજીને સિપાઈઓની એક ટોળી અને લશ્કરી જાગીર તણે વારસામાં આપ્યાં. શિવાજીને જન્મ સને ૧૯૨૭માં થયો હતો. શિવાજીએ દક્ષિણની હિંદુ જાતિમાંથી એક દેશાભિમાની પ્રજાબળ ઊભું કર્યું. ઉત્તરેથી આવેલાં બાદશાહી લશ્કર અને દક્ષિણનાં સ્વતંત્ર મુસલમાની રાખ્યો એ બેઉની સામા એ બળ હતું. એમ સને 1650 અને ત્યાર પછીનાં વરસમાં દક્ષિણમાં ત્રણ રાજ્યબળ હતાં પહેલું દિલ્લીની બાદશાહીની સદા હુમલો કરનારી ફોજ; બીજું અહમદનગર અને બિજાપુર એ બે દક્ષિણ હિંદનાં બાકી રહેલાં સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્યનાં લશ્કર; ત્રીજું દક્ષિણની હિ૬ જાતોનું લશ્કરી બંધારણ. એ બંધારણપરથી આખરે એક સંપી મરાઠી રાજ્યમંડળ બન્યું. દક્ષિણમાં મરાઠાનો " ત્રીજાપક્ષ” તરીકે વધાર-દક્ષિણ હિંદ જીતવા માટે શાહજહાને અને ઔરંગજેબે એશ વર્ષ (સને 127-107) લગી વિગ્રહ ચલાવ્યા. તે દરમિયાન આ ત્રીજે એટલે હિંદુ પક્ષ કોઈ વેળા દિલ્હીના પાદશાહ તરફથી તથા કઈ વેળા સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્ય તરફથી લડતો, અને એમ વધારે વધતા ગયા. ઉત્તરમાંથી આવેલાં મુગલ લશ્કરોએ અને દક્ષિણનાં સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્યનાં સભ્યોએ ધીમે ધીમે એકમેકને નાશ કર્યો. એ બે પક્ષે પરદેશી હેવાથી તેમને પોતાનાં ઘટી ગયેલાં લશ્કરમાં બહારથી નવા સિપાઈઓ બોલાવી ભરતી કરવી પડતી. જોડાયેલા હિંદુરાજ્યમંડળે પોતાની અખૂટ દેશી સિપાઈઓની ભરતી મહારાષ્ટ્રમાંથી મિળવી. એ વિશાળ પ્રદેશને વિસ્તાર મધ્ય હિંદમાં આવેલા વરાડ
